elektuur mei 1969 • • zelfbouwgyrator • armelui’s-box • mini-multischakelingen • schakelingen met 703 • 100 MHz-versterker • spanningsregelaar met 709 maandblad voor elektronica • prijs 156 ct/24 fr DE BESTE CONDENSATOREN VAN POOL TOT POOL Rifa condensatoren voldoen aan de hoogste eisen R ifa Aktiebolaget behoort tot het Zweedse Ericsson Concern. Dat is • garantie voor hoge kwaliteit • blijvende service Technische documentatie op aanvraag verkrijgbaar. Korte leveringstijden. 1 MINIPRINT M.P. - CONDENSATOREN. Speciaal voor "printed circuit” schakelingen, tevens voor normale montage. Zelfherstellende werking beschermt de condensator tegen overbelastingen. Capaciteiten: 1000 pf - 2mF.Spanningen: 200-1000 v. 2 METAAL-PAPIER CONDENSATOREN. Voorelectronische schakelingen, motorcondensatoren, fase- compensatie. Capaciteiten: 0,05-60 mF. Spanningen: 200-630 v = (max. 380 vru). 3 R.C. VONKBLUSSERS. Voor verlenging van de levensduur van contacten en voor het begrenzen van piekspanningen. Capaciteiten: 0,1-1 m F met serieweerstanden van: 22-680 pF Spanningen: 200-630 v (pieksp.: 900 v) 4 ELECTROLYTISCHE CONDENSATOREN. In koker- en bekeruitvoeringen. Rifa elco’s hebben lage lek¬ stromen en hoge rimpelstromen. Capaciteiten:0,33 -100.000 mF. Spanningen: 2,5-450 v. 5 POLYSTYREEN CONDENSATOREN. Lage verliesfactor, hoge isolatieweerstand en gering capaciteitsverloop. Capaciteiten: 47 pF - 0,22 mF. Span¬ ningen: 100 - 500 V. Voor industriële toepassingen met professionele eisen. 6 Tantaal-, polyesterfolie condensatoren en speciale types op aanvraag. ERICSSON TELEFOONMAATSCHAPPIJ N.V. Rijksweg 116, Rijen (N.Br.) Tel. (01692) 31 31* Telex 54114 MOTOROLA MHTL VOOR INDUSTRIËLE TOEPASSINGEN MHTL-logica is nu ook in combinatie met andere logische series toe te passen d. m. v. de hiernaast af geheel¬ de M level"-translators MHTL-circuits worden geleverd inde keramische dual-in-line behuizing ("L"-package). i- TRANSLATORS ©..diode laboratorium voor electronentechniek HOLLANTLAAN 22 UTRECHT tel.030-884214 telex 47388 503 I 1 I 11 mei moederdag weeseens origineel en complimenteus Geef haar Regina Mode, het mooiste en grootste kijkblad voor de modieuze vrouw. (3 eerstkomende nummers samen f 4,50, vanwege moederdag het meinummer in extra cadeauverpakking) Bel 023-18410 of gireer op 153300 van Regina Mode te Haarlem of stuur een briefkaartje aan j mode Nassauplein 3 Haarlem i Hifi ' j 504 Het maandblad ELEKTUUR verschijnt de eerste van elke maand, behalve in juli en augustus, waarin één dubbel¬ nummer verschijnt, als speciale uit¬ gave voor halfgeleiders. Uitgave: Elektuur N.V. i.o.. Postbus 40 Geleen Redaktie: Bob W. van der Horst Bourgognestraat 13, Beek. (Z-Lb) Illustraties: J. Bolland, Haarlem. Medewerkers: Redaktie B. F. C. Bos W. H. Leiner Advertenties: Harry P. Bruning. Abonnementen: Mevr. A. v. Meyel Administratie, Abonnementen, Redaktie en Advertenties: Postbus 40, Geleen. tel. 04402-2140-2149 Giro 124.11.00 t.n.v. Elektuur, Geleen. Bank: Algemene Bank Nederland, Geleen. Administratie België: Postbus 40, Geleen (Nederland). PCR 17.70.26. Abonnementen: kunnen elke maand ingaan en lopen bij voorkeur synchroon met het kalen¬ derjaar. Zij eindigen alleen na schrif¬ telijke opzegging. Prijs ƒ 15,— per jaar, Bfr 225,— voor België. Speciale tarieven voor kollek- tieve abonnementen (studiecentra, be¬ drijven e.d.) Buitenland ƒ 17,50. Prijzen exclusief 4% BTW elektuur De in dit blad opgenomen schakelingen zijn uitsluitend bestemd voor huishoudelijk gebruik (Octrooiwet). Het toepassen van scha¬ kelingen geschiedt buiten verantwoordelijkheid van de uitgever. Overneming van artikelen of delen daaruit is toegestaan, mits de bron wordt vermeld; de redactie stelt in dat geval prijs op toe¬ zending van een present-exemplaar. print-service eleUturon 2 1969 9e jaargang no 5 komplete set prints voor het elektronisch orgel 1 x HO ƒ 8.- 3 x D024 ƒ 39, - 3 x ESI3 f 10,50 6 x ES24 ƒ 42,- 1 x TK13 ƒ 7,- 2 x TK24 ƒ 25,- 1 x KP13 ƒ 3,50 3 x KP24 ƒ 24,- f 159, - Bfrs 2399 Elke bouwer van het elektronisch orgel raden wij aan te starten met de proefprint, om be¬ kend te raken met het systeem en de schakeling van het ELEKTURON-2. Proefprintpakket, bestaande uit 1 x PP7, 1 x TK7 en 1 x ES7 ƒ 11, 50 Bfrs 510. SELEKTUUR Schakelingen met LM703L Digitale registerteller met BI-PAK IC f s door B. Kazemier Gyratoren (deel 2) door L. van Hasselt 0-1 indikator door H. den Hollander Elektronische oproepinstallatie door J.A. Weishaupt Elektronische tijdschakelaar door B. van Es Schakelingen met de uL709 door M. C. van de Walle Mini- multi-schakelingen door P. v. Tilburg Armelui’s Boks Boolese Algebra, geprogram. kursus, les 6 Industrie, boeken, info Alle prijzen zijn inklusief 12% B.T.W. Elektuur-printjes kunnen uitsluitend worden besteld per giro door storting van het bedrag op gironummer 124.11.00 (PCR 177026) t.n.v. Elektuur, Geleen BIJ DE FOTO OP HET OMSLAG De LM703L is thans voor circa vier gulden te koop, reden waarom wij met een aantal toepassingen deze nieuwe aanwinst op de halfgeleidermarkt lanceren. Zie pagina 521. Dwrel varel sïsansjTS galvanisch bewerkt - gemonteerd met onderdelen voor proefprint 24 uur service VAREL WEIDESTR.6 ECHT POSTBUS 8 TEL. 04754-2094 505 Laat u volledig inlichten over het interessante leverings¬ programma. Vraag omgaand nader documentatiemate¬ riaal of vertegenwoordigersbezoek aan; N;V. Acoustical Handel Mij. Koninginneweg 54 KORTENHOEF. geeft de techniek de ruimte! Zo luidde de opdracht: ontwerp voor een betaalbare prijs geluidsinstallaties met hoge kwalitatieve eigen¬ schappen, geschikt voor professionele doeleinden. De nieuwe serie Dynaco brengt het resultaat; inderdaad een hoge graad van technische perfectie. Aan de tech¬ niek is alle ruimte gegeven. De vormgeving is doeltref¬ fend, extravagante effecten in de geluidsweergave zijn vermeden, alle Dynaco componenten tonen een natuur¬ lijke helderheid, waarbij individuele stemmen en instru¬ menten zich duidelijk onderscheiden. Geen wonder dat de DYNACO-serie als beste te voorschijn kwam bij het Amerikaanse Consumer Report over Hi-Fi-apparatuur. En... Dynaco is ook leverbaar als zelfbouw-set. Het geeft ruime besparingen; van f 100,- tot ruimt 464,-. 506 Ktió-Ltdó cloot let mH i X Ütjo£cO yitoatamma bNmI ELECTRONICS / J AMPHENOL - TUCHEL Ronde miniatuur Tuchel Connectors T 3205 Steker met pennen, 2 polig T 3208 Chassis met bussen, 2 polig T 3266 Steker met bussen, 3 polig T 3267 Chassis met pennen, 3 polig T 3305 Steker met pennen, 4 polig T 3308 Chassis met bussen, 4 polig T 3361/10 Steker met bussen, 5 polig T 3362/10 Chassis met pennen, 5 polig T 3401/1 Steker met bussen, 6 polig T 3402 Chassis met pennen, 6 polig Zware uitvoering, schroefkoppeling T 3460/2 Steker met pennen, 7 polig T 3463 Chassis met bussen, 7 polig T 3615/2 Steker met pennen, 12 polig T 3618 Chassis met bussen, 12 polig Zware uitvoering, bajonetkoppeling T 3009/2 Steker met bussen, 3 polig T 3010 Chassis met pennen, 3 polig Microfoonconnectors 91 MC 3 M Plug met pennen, 3 polig 91 PC 3 F Receptacle m. bussen, 3 polig 91 MC 4 M Plug met pennen, 4 polig 91 PC 4 F Receptacle m. bussen, 4 polig Tuchel DIN Connectors T 2070/30 Pencontacten, 30 polig T 2071/30 Buscontacten, 30 polig 1-19 st 100-499 st f 2,25 f 1,57 f 1,30 f 0,92 f 1,75 f 1,23 f 2,20 f 1,51 f 2,50 f 1,73 f 1,50 f 1,04 f 3,70 f 2,58 f 3,80 f 2,62 f 3,30 f 2,31 f 4,05 f 2,81 1-9 st 100-499 st f 8,10 f 5,63 f 6,95 f 4,85 f 8,50 f 5,91 f 7,65 f 5,30 1-9 st 100-499 st f 6,05 f 4,20 f 5,75 f 3,99 1-24 st 25-99 st f 5,31 f 4,64 f 3,69 f 3,24 f 5,40 f 4,73 f 3,60 f 3,15 1-49 st 50-249 st f 4,07 f 3,50 f 5,67 f 4,88 SGS HALFGELEIDERS Diode Transistor Logica 9093 ) Dual master slave JK, 9094 \ separate clock 9097 ) Dual master slave JK, 9099 \ common clock 9111 Master slave, par.gated QQ?n \ Dual tour input, 9933 S expandable 9936 Hex inverter 9944 Dual 4 inp. without pull up 9948 Master slave JK or RS 9950 Pulse triggered binary 9951 Monostable multivibrator 9962 Triple three input Counter Logica 9958 Decade counter 9959 Buffer store 9960 Decode driver Transistor Transistor Logica 9001 Master slave JK 9002 Quad two input 9003 Triple three input 9004 Dual four input 9005 Dual AND-NOR 9006 Dual 4 input, expandable 9007 Single eight input 9008 Quad 2 input AND- . NOR 9009 Dual four input 9020 Dual master slave, comm. clock Lineaire Versterkers 702 C Wideband amplifier 709 C Operational amplifier 710 C Diff. comparator 716 C Low dist. amplifier 719 C High gain RF ampl. 730 C Diff. amplifier 741 C Operational amplifier JERMYN Toebehoren voor halfgeleiders MON-10 L Micrologic pad, vierkant, 10 pens 100-500 st f 21,35 p. 100 TO 5-8 L Idem, ronde uitvoering, 8 pens 100-1000 st f 6,15 p. 100 A 1183 TO-5 voetje, 8 pens 1-12 st f 4,20 p. st 13-50 st f 3,95 p. st ALLE GENOEMDE ARTIKELEN LEVEREN WIJ UIT VOORRAAD. TUSSENTIJDSE VERKOOP MOETEN WIJ ONS ECHTER VOORBEHOUDEN. ELECTRONIC DEVICES Silicium miniatuur geiijkrichters 1-24 st 100+meer 5 G1 DO-7 huis, 50 mA 1 kV f 4,20 f 3,30 5 G 5 DO-7 huis, 50 mA 5 kV f 11,05 f 8,60 PE05 Eenfase brug, epoxy huis, 4 A, 50 V, 17,5x12x6,5 mm f 7,25 f5,80 PE 40 Idem, doch 400 Volt f 10,30 f 8,- FR - HAMLIN Reed contacten 1-24 st 100+meer MSRG-2, subminiatuur, universeel, maakcontact 0,5 A 50 V, 20-40, 30-50 of 50-70 AW 21 x dia 2,4 mm f 3,65 f 2,35 MSRL-2, subminiatuur, universeel, maakcontact 0,5 A 100 V, 20-50 AW 21 x dia 2,4 mm f3,10 f2,- Onbewikkelde spoel vormen hiervoor 1-24 st 100+meer R 05/5 voor één reed contact f 0,46 f 0,27 R05/3 voor twee reed contacten f 0,50 f 0,32 1-24 st 100+meer OSMOR Complete spoelen voor twee reeds MD (55-80 AW) 6 Volt 12 Volt 24 Volt 1-24 st 100+meer MAGNETIC SHIELD DIVISION Schokvast afschermmetaal Co-Netic plaat voor het zelf maken van doosjes voor spoelen e.d., 0,35 mm dik, 19x38 cm (ook groter leverbaar) ROSENTHAL Parelcondensatoren, axiale draden f 40,95 Parelcondensatoren, axiale draden Prijzen per waarde (min. 100 st) Pa 3 500 V dia 3 mm 0,33 - 5,6 pF (E-12 reeks) H t0t Pa 5 500 V dia 5 mm 6,8 of 8,2 pF ^ 1( J 0 Keramische soldeersteunen 10-25 st Plastic klembevestiging, hoog 13,4 mm, dik 3,5 mm 240/169/1 3 polig, lang 15 mm f 2,75 240/169/11 6 polig, lang 30 mm f 3,65 240/169/1II 9 polig, lang 45 mm f 4,50 240/169/1V 12 polig, lang 60 mm f 4,90 SCHAFFNER Koelelementen voor halfgeleiders 1-99 st WA 151-6 h 26, b 115, I 37,5 mm Niet geboord, zwart geëloxeerd f 1,60 WA 151-8 Idem, doch TO-3 geboord f 1,60 WA 301 Koelster TO-5 60° C/W zwart f 0,23 WA 302 Koelster TO-18 85° C/W blank f 0,19 Warmtegeleidingspasta D 1003 Verbetert aanzienlijk de warmteoverdracht tussen halfgeleider en koelplaat. Smelt niet bij warmte. Tube van 50 gram f 6,35 Verkoopvoorwaarden voor postorders De prijzen gelden per stuk, tenzij anders vermeld, exclu¬ sief 12% BTW. Minimum orderbedrag f25, — . Bedrag per artikel tenminste f5, — . Orders beneden f 100,— : Verpakking en behandeling f 3,50, vanaf f 100,— franco. Zendingen uitsluitend onder rembours, rembourskosten f 0,75 per zending. Rodelco N.V. Electronics Den Haag Telefoon (070) 65 39 55* Giro 1539777 Postbus 1030 Koninginnegracht 44 507 508 509 MET INGANG VAN 1 JUNI ZIJN ONZE ZAKEN IN ROTTERDAM EN AMSTERDAM S'MAANDAGS GESLOTEN Vandaag besteld.overmorgen in huis!! VN101 ƒ 0,43 VP102 ƒ 0,43 LM703L f4,75 Monolithic RF-IF ampl. ZENERDIODEN 250 mW 10 stuks 25 stuks 100 stuks p a 2# V® VS V»** 0 , 'i&J V f i 1 Vï.10 \ o ^ ) * 9' i 9 "t ï,‘ V’ J c O VS? \ Vs 1 Vs V o ^ 5 Vo ^ ii’« Z3, Z4, Z5, Z6, Z7, Z8, Z12, Z15, Z18, Z22. 400 mW ƒ1,— ZG2.7, ZG3,3, ZG3,9, ZG4,7, ZG5,6, ZG6.8, ZG8,2, ZG10, ZG12, ZG15, i ZG18, ZG22, ZG27, ZG33. «55 (O O « ® n o ^ ^ 6 W V*' V: 4 ?s Vs 'oC** o \0 h,«» V\> V\> XF 7515 ƒ 11,95 ^ TCR 734 ƒ10,70 TRA-4 ƒ 20,55 T6n400ƒ 10,95 T8n 400 ƒ 14,25 SC 45 D ƒ 19,95 Uni-junction D13T1 ƒ 4,95 TIS 43 ƒ 4,80 Tunneldioden »ggó ' \ IV 9* V * 95» ^3,10 Va, 1 » 0 * 9,- s&* 'oC* Va \v» Vs fe ,95» ’ 0 95 ° 0 > t v>° V S \0 IV 5.5» SV 9< S ** o 4 ^ ZD6.2, ZD6.8, ZD7.5, ZD9.1, ZD10, ZD12, ZD13, ZD15, ZD16, ZD18, ZD20, ZD22, i ZD24, ZD27. v» W v VVo5>5> » ,9 Ao» 00 Vo.10 4 » 3V\>'V X P» ^ c Vs ,c Vs &\\ Vi \ Vs, 65 i Vs,*®. V ft 9*5» V Vs,® 0 ^ 1 V *2,0 TD712 TD 716 ƒ 5,95 ƒ 5,95 E 100 E 101 E 102 MPF 103 TIS 34 2N3819 2N4302 2N4303 2N4304 ƒ 4,45 ƒ 8,25 ƒ 6,65 ƒ 4,55 ƒ 5,15 ƒ 3,50 ƒ 4,40 ^TA 113 AA 116 OA 81 AA 119 OA 5 OA 9 OA 72 OA 85 OA 91 BA 100 ƒ 2,35 ƒ 2,35 ƒ 0,75 ƒ 0,45 ƒ 0,45 ƒ 1,15 BA 145 ƒ 2,50 BA 123 ƒ 3,80 BA 127 ƒ 1,15 EM 502 EM 506 EM 508 EM 510 S 2 E S8M 1 SG 1244 TR 1124 409 B 409 H 1 N2070 1N 3754 1N5060 1N5401 ƒ 1,10 ƒ 1,40 ƒ 1,90 ƒ 2,10 ƒ 1.50 ƒ 2,35 ƒ 0,75 ƒ 7,65 ƒ 4,10 ƒ 5,95 ƒ 0,98 ƒ 1,85 ƒ 1,45 ƒ 2,25 Integrated circuits 709 ƒ18,50 CA 3011 ƒ10,60 CA 3018 ƒ12,65 CA 3020 ƒ 15,80 CA 3028 ƒ12,10 OM 200 ƒ 9,75 TOA 2709 ƒ 27,— TAA 111 TAA 121 TAA 263 TAA 320 TAA 310 TAA 293 TAA 300 UL 914 ƒ 8,25 ƒ 8,25 ƒ 6,75 ƒ 4,10 ƒ 7,25 ƒ 6,60 ƒ 17,25 PAA 237 ƒ19,50 OA 202 ƒ 1,15 ECO-0241 ƒ 2,55 VALKENBERG AMSTERDAM - Kinkerstraat 208 - 222 Telefoon (020) 18 40 22, toestel 24 Giro: 21 98 57 ★ Postorders uitsluitend onder rembours of bij vooruitbetaling per giro ★ ’s Maandagsmiddags geopend v.a. 13 u. ★ Verzendkosten voor rekening koper AMSTELVEEN - Amsterlamseweg 448 Telefoon (0 2964) 3 24 70, toestel 5 510 2-ME TE R-TRANSCEIVER- bouwstenen Met de onderstaande bouwstenen kan heel gemakkelijk een komplete twee-meter ZEND-ONTVANGER samengesteld worden. MS 2/6 ZENDER EN MODULATOR Bij het ontwerpen van deze zender bestond de wens, een miniatuurapparaat met circa 100 mW hoogfrequentver- sterking te bouwen. Zoals iedere tweemeteramateur weet, kan met dit vermogen nog onwaarschijnlijke af¬ standen overbrugd worden. 2x2N2219A, BC149C, 2xAC176K, kristal 72 MHz, afm. 7,5x5 cm ƒ 139, - ----- — ◄ MF-VERSTERKER IFA 43 Deze MF-versterker heeft 4, 3 MHz. De versterking is drietraps en bedraagt ca. 66 dB. Aansluiting voor HF- handregeling is aanwezig. De bandbreedte bedraagt ca. 40 kHz. Werkspanning 7-10V. Stroomverbruik l,5mA. Afm. 2, 5x10x3 cm. ƒ 72,50 _ . DUBBELSUPER-BOUWSTEEN IFA 55 Kristalmixer van 4, 3 Mhz op 455 kHz en tweetraps MF- versterker. De versterking bedraagt ca. 66 dB. De bandbreedte ca. 5 kHz. Een S-meter kan aangesloten worden. Werkspanning 8-12 V. Stroomverbruik 3 mA. Afm. 2, 5x10x3 cm. Kompleet met kristal ƒ 125, - ■- : ---- SMC-2 HF-DEEL (143, 5 - 146, 5 MHz) Bij de opgave van deze advertentie was helaas nog geen foto en gegevens voorhanden. __ De prijs van deze bouwsteen bedraagt f 72, - 5 IS U Tv ^ KMI 2 V2 2-ME TER TRANSISTORZENDER bouwsteen | Uitgang ca. 300 mW. Bedrijfsspanning 12 V (auto- I accu). Zeer kleine afm. 7x4,5 cm. Kristaloscillator, f transistor AFY18. Eindtransistoren: 2x2N2219A. Prijs ƒ 80,- ___ BINNENKORT ook weer leverbaar de 2-meter ontvangerbouwsteen EV-2 Regelmatig wordt ons door onze cliënten gevraagd naar een prijskrant van ons leveringsprogramma. Helaas kunnen wij U die niet verstrekken, aangezien wij op dit moment geen prijskrant hebben. Wel is ons plan om in welke vorm dan ook in deze behoefte te voorzien. Om nu enig inzicht te verkrijgen of dit vandaag de dag nog zin heeft, verzoeken wij.U beleefd indien U hiervoor belangstelling hebt dit aan ons kenbaar te maken door het invullen van onderstaande bon en deze naar ons op te sturen. Wij danken U bij voorbaat. bon: NAAM: WOONPLAATS: ADRES: PROVINCIE/LAND: Gelieve deze bon te zenden aan onze zaak in Amsterdam. Wilt u dit blad beslist niet beschadigen, vermeld dan de gegevens op een briefkaart. VALKENBERG 511 URN MM iUKTROMCa ROTTERDAM-NOORD AMSTERDAM Snellemanstraat 10/11 Reguliersgracht 105 bij Zwaanshals Bij Frederiksplein Tel.: 010-243497-240812 Tel.: 020-248967 Administratie: -245516 Postorders alleen via Postgiro: 295550 Postbus 3149 te Rotterdam Postbus: 3149 Verzendkosten en -risico voor rekening koper; levermg onder rembours. Alle leveringen zijn incl. 12% BTW, welke desgewenst apart wordt gespecificeerd Postorders en correspondentie te riehten aan onze zaak te Rotterdam, Postbus 3149! GÖRLER FM-B0UWSTENEN 312-0522 HF-afstemgedeelte met FET-cascode hoogfre- quentversterker en FET-mengtransistor. Ingebouwde AFC en AGC. Varactorafstemming (4-voudige diode-afstemming). Afstembereik 87-108,5 MHz; oscillatiefrequentie 97,7 - 119,2 MHz: antenne aanpassing 300 of 75 Ohm; ruisgetal kleiner dan 2, 5 KTo; MF-bandbreedte 350 KHz ±3 dB; Til O AFC-bereik 200 kHz. J llZ, 50 312-2433 HF-afstemgedeelte met FET-hoogfrequentver- sterker en FET-mengtransistor. Ingebouwde AFC en AGC; mechanische afstemming (4-vou¬ dige afstemcondensator); MF-bandbreedte 280 kHz + 10% binnen 3 dB; overige specificaties als boven. PRIJS j ^ _ 322-0050 MF-versterker met 4 geïntegreerde circuits. Gegevens bij gebruik van bovengenoemde af- stemdelen; gevoeligheid 2 nV voor 30 dB sig- naalruisafstand begrenzing bij 2 uV HF-signaal- sterkte; AM-onderdrukking beter dan 50 dB; vervorming bij 100% FM = 0,3% ; bij 60% FM = 0,15% ; LF-bandbreedte 53 kHz - 1 dB; MF- bandbreedte 160 kHz - 2 dB; bandbreedte ratio- detector 600 kHz. p RIJS ƒ g()> _ 327-0032 Stereodecoder volgens het tijdmultiplexprincipe. Gegevens bij gebruik van bovengenoemde HF- en MF-delen: de-emphasis 50 usec; overspraak bij 100 Hz : 35 dB; 1 kHz : 40 dB; 10 kHz : 33 dB ; onderdrukking 19 kHz : 30 dB; 38 kHz : 50 dB ; vervorming bij mono max. 0,5% ; bij stereo max 0 , 6 %. PRIJS ƒ 80,- 326-0010 Ruis onderdrukker met instelbare begrenzing, 3 transistoren, waarvan een MF-versterker en 2 voor gelijkspanningsversterking. PRIJS ƒ 25, - Benodigde voedingsspanningen voor GORLER bouwstenen; 312-0522 24 Volt gestabiliseerd 30 & 40 Volt gestabiliseerd 312-2433 20 & 24 Volt gestabiliseerd 12 k 15 Volt gestabiliseerd 322-0050 327-0032 en 326-0010 alle 12 & 15 V gestab. 512 SIEMENS toren Siemens gelijkrichters thyristoren Voordelen door zgn. drukcontactconstructie: • bestand tegen extreem hoge wisselende belastingen • ongevoelig voor temperatuur¬ schommelingen • lage thermische impedantie Bouw¬ elementen van Siemens_ __ wm U nadere documentatie ? Belt U even 070 - 624041 afdeling Bouwelementen. Nederlandsche Siemens Maatschappij N.V., Postbus 1068, ’s-Gravenhage, tel. 624041,telex 31373 513 231-1 AeO«ATC5RÏ OSCai.OSCOPE / U / h-t / ü: Nu nog tijdelijk voor de oude prijzen. NIEUW' ma. WW m 10-18 Oscilloscoop I "illlla Bouwset f439,- of f28,- p/m, met KREDIET SERVICE "Mahuko” f560,- Bedrijfsklaar grote beeldbuis 13 cm. frek.: 8Hz - 5MHz gevoeligheid: 10mV/cm tijdbasis: 1UMZ - oOOKHz zeer eenvoudige montage met prints, duidelijke handleidinq ook voor afregeling. a IM-11 D Buisvoltmeter lOft Bouwset I 197,- Bedrijfsklaar wissel- en gelijksp. in 7 bereiken van 0-1500 V. Ohmmeting van 0-1000 MegOhm ingangsweerstand DC: 11 MegOhm frek. bereik: 42Hz - 7.2MHz. < » f U SP C ) A . . . Nu GRATIS spec. bladen met A mL j - ^ technische gegevens en principeschema. - " * W_ , INTERNATIONAL ELECTRONICS COMPANY AMSTERDAM Weerdestein 205 Tel. 441666 • BRUSSEL Gasthuisstr. 20-24 Tel. 112220 NU MODE LBE STURING UW HOBBY TUUT* BffUtN heeft speciaal voor u een hobby-etalage aan de BROUWERSGRACHT 14. U zult daarin aantreffen: Bouwdozen, zenders, ontvangers, scheeps¬ modellen, vliegtuigen voor RC- en lijnbe¬ sturing, gloeikop- en elektromotoren, stuur- motoren voor zowel vliegtuig- als scheeps¬ modellen. Verder een overvloed aan onderdelen voor " UW HOBBY " Gaarne demonstreren wij ons scheepsmodel: één kanaal - 6 mogelijkheden: vooruit-stop-achteruit links-rechtuit-rechts Alleenvertegenwoordiging : THEAL N.V. Keizersgracht 520 - Amsterdam - Tel. 020/242011* Eldorado voor de radio-amateur en MODE LBOUW-enthousiast Prinsegracht 34 Telefoon 604993 Den Haag Giro 283 062 514 selehtuur PAPIER-AKKU Een wafeldunne van „energiepapier” vervaardigde bat¬ terij, gefabriceerd door de Amerikaanse Philips fabrie¬ ken en ontwikkeld in de Philips laboratoria te Waalre (NB), opent nieuwe perspektieven op het gebied van energievoorziening voor portable apparaten. De batterij weegt minder dan 3 gram en werd reeds gebruikt om een nieuw model Philishave te aktiveren. Gedurende een periode van 6 a 7 minuten kan de batterij een ver¬ mogen leveren van 1 Watt. De cel moet vochtig gemaakt worden alvorens deze ge¬ bruikt kan worden. Door de toegepaste chemicaliën en de lage inwendige weerstand als gevolg van de geringe dikte (1 mm), heeft de batterij een vermogen dat 5 maal groter is dan de bekende Leclanche cellen. Deze eigen¬ schap maakt dit type batterij bijzonder geschikt voor toepassingen waarbij grote vermogens gedurende een korte tijd nodig zijn. Met een aantal cellen werd bij¬ voorbeeld een automobiel gestart waarvan de akku „leeggestart” was. Een komplete batterij bestaat uit vier lagen. Een drie- lagen type kan worden gebruikt in apparaten waarin de vierde laag reeds vast is ingebouwd. De bovenste laag, die overeenkomt met het omhulsel van zink bij de hui¬ dige droge batterijen, is gemaakt van zink of magne¬ sium en dient als elektronenbron. Een droog laagje pa¬ pier, behandeld met gewoon keukenzout, komt direkt onder de bovenste laag. De derde laag bestaat eveneens uit papier koolstof en K .2 S 2 Os bevat. Een geleiden¬ de filmdunne laag kompleteert het geheel. Wanneer de batterij vochtig gemaakt wordt, vormen de zouten, op¬ gelost in de lagen papier, de elektrolitische oplossing. De kosten van de materialen voor deze „energiepapier” batterij en de kapaciteit per cm 3 , zijn ongeveer gelijk aan die van de nu algemeen gebruikte uitvoeringen van droge cellen. NIEUWE TRANSISTOR I Op de Solid State Devices Conference, welke ruim een jaar geleden in Manchester werd gehouden, hebben J. A. Kerr van Associated Semiconductor Manufactu- rers Ltd. en J. N. Large van Services Electronic Re¬ search Laboratories medegedeeld, dat het binnen enkele jaren mogelijk zal zijn transistoren te produceren door beschieting van zeer zuivere materialen met ionen van de onzuiverheid, die voor de werking van transistoren aanwezig moet zijn. Deze techniek, ionenimplantatie, is reeds vanaf 1956 bekend, doch de moeilijkheden welke men er tot nu toe mee gehad heeft, zijn er de oorzaak van dat deze methode buiten het researchlaboratorium nog nauwelijks wordt toegepast. Voor het aanbrengen van de vreemde atomen, past men tot nu toe praktisch uitsluitend de diffusiemethode toe. Deze techniek vindt plaats in ovens bij temperaturen van 1000° C of nog hoger. Deze hoge temperatuur beïnvloedt echter de eigenschap¬ pen van het eindprodukt in ongunstige zin. Bij de ionen- implantatiemethode worden geïoniseerde atomen in een elektrisch veld van 1 MeV versneld en gericht op het halfgeleidermateriaal. De doordringingsafstand in dit materiaal is bekend waardoor het op deze wijze moge¬ lijk is de junctionlaag nauwkeurig op de gewenste plaats aan te brengen. De schade die door de stralingsbijpro- dukten werd veroorzaakt, was tot nu toe de bottleneck welke een toepassing op grote schaal in de weg stond. Kerr en Large zijn er echter van overtuigd dat het bin¬ nen afzienbare tijd mogelijk moet zijn industrieel hybride transistoren te vervaardigen, waarin de emitter gevormd is door het diffusieproces en de basis door de ionen¬ implantatie. NIEUWE TRANSISTOR II Hitachi Ltd. kondigde aan een nieuwe transistor te heb¬ ben ontwikkeld, de LTP (Low Temperature Passivation) transistor, die zeer veel verschilt van de tot dusver veel gebruikte „Silicon planar” transistor. Hitachi beweert dat de LTP-transistor op belangrijke punten (lage ruis, hoge versterking) de Silicon planar transistor overtreft. De voordelen van de LTP transistor zouden voornamelijk het resultaat zijn van een nieuwe produktietechniek bij lage temperatuur, 400 - 700 °C., vergeleken bij de tot 515 10 W EINDVERSTERKER met AD161/162 25 Hz - 25 kHz 4-6 Ohm ƒ 39 ? 75 BOUWSET VOOR LUIDSPREKERBOX (15 liter) Geschikt voor o.a. Peerlesskit 2-8 Philips AD3701M Palissander ƒ 53,- per stel ƒ 104,- Teak ƒ 44,- per stel ƒ 85,- Drieweg luidspreker FILTER 5-15 Ohm ƒ 15,75 15 Watt LUIDSPRE KERKIT Bestaande uit drie luidsprekers, filter en voorfront met doek ƒ 59 , 50 TELRELAIS 0-1000 6 V, o.a. zeer geschikt voor miniraceronden- teller ƒ 4 ? 95 Universeel PRINT 11 x 13 cm Walkie Talkie’s per stel ƒ 4,50 ƒ 59,50 sek-transitesM Transistortester, zowel voor PNP als NPN, kleine en Powertransistoren. Voor bèta en I ceo metingen. .#■■■■ ; De CR-transitest 1 is een transistortester ■ met buitengewoon handige kleine afmetin¬ gen: lang 141 mm, breed 71 mm, hoog 43 mm, maar heeft de eigenschappen van veel » «JU s grotere en duurdere instrumenten. muinfrwIiMff Geschikt voor PNP en NPN transistoren en ■ ■■■■ dioden.Geschikt voor kleine en powertran- tO;* sistoren. De schakeling is zo gedimensio- WÊÊÊÊi feSf neerd, dat bij sluiting in de dioden of tran- ÊÊÊffltl ^ sistoren de meterstroom op een veilige fipn pnp waarde blijft. Metingen: 1. Iceo 2. stroomversterking: bèta x 1 (100x) 3. stroomversterking: bèta x 3 (300x) 4. batterij controle test Metalen geboorde behuizing, geijkte kleurveldmeter, printed circuit. P r, js: als bouwset bedrijfsklaar ƒ 57,50 ƒ 69,50 STEREOVOORVERSTERKER Voor dyn. pick-up. Frequentiekarakteristiek volledig gekorrigeerd volgens de RIAA-normen met ruisarme Si-transistoren. Complete bouwset, f 24,25 schema en korrektiekarakteristiek inklusief print. KOSS HI-FI HOOFDTELEFOON De beste HI-FI hoofdtelefoo uit de USA SP3X f 130,—, Introduktieprijs alléén bij SEK-handelaar f 79,— LAAGSPANNINGSVOEDING Volledig elektronisch gestabiliseerd, kontinue regelbaar van 4—15 V 0,5 A * 1,5% geheel in geïsoleerd huis f 34,75. 3 Watt versterker 40-18500 Hz binnen 1,5 dB, vervorming <0,6%. Komplete bouwset f 21,55 Triac spanningsregelaar Nu geheel ontstoord 10 A BASF banden in nieuwe verpakking Langspeelband PES 35 LH ('Low noise, -high output’) Tot nu toe werden zowel 'Low noise' als 'High output' banden vervaardigd. De BASF is er echter als eerste in geslaagd, beide eigenschappen in één band te verenigen. Deze kombinatie is uniek en wordt door de recorder- fabrikanten dan ook als een mijlpaal in de ontwikkeling van de geluidsband beschouwd. Low noise: Het type PES 35 LH heeft een eigenruis die circa 5 dB lager ligt dan die van normale typen. High output: De uitstuurbaarheid van PES 35 LH is 4 dB hoger dan die van de normale banden en 6 dB hoger dan die van de concurrentie. doublé play 13 cm/360 15 cm/540 18 cm/730 Longplay 8 cm/ 65 13 cm/270 f 11,30 15 cm/360 ƒ 15,90 18 cm/540 f 20,50 , I l_ ow n0 | Se; 13 cm/270 f 3io 15 cm/360 ƒ 8,10 18 cm/5540 Technische gegevens: spann.afgifte - 5 mV bij 5,5 cm/s kanaalsch. - 20 dB, 50 tot 8000 Hz frekw.ber. - 10 tot 18.000 Hz ± 3 dB diamantpuntradius - .0007 vertikale afspeelhoek - 15° 4jff| naalddruk - 2 tot 5 gram ^ Nu een echt Magneto-Dynamisch j Stereo-element voor slechts ƒ55,- ALLE PRIJZEN INKLUSIEF BTW Verkrijgbaar bij de SEK HANDELAAR ¥: Radio Beurs Reigerstraat 11-28, Breda Centrum Vinkenburgstraat 6, Utrecht #Crescendo Zwanestraat 24, Groningen * Radio Elco Laat 204 A, Alkmaar Radio Gooiland Langestraat 107, Hilversum ’&Radio Te Kaat Jansbuitensingel 2, Arnhem Tel. *Radio Vogelzang Akerstraat 70-72, Heerlen Tel. ^Radio Vogelzang Willemsstraat 83, Eindhoven Tel. *Wiederhold De Klomp 26, Enschede Tel. 01600 - 3 37 72 030 - 1 96 36 05900 - 2 88 90 02200 - 1 61 23 02150 - 4 33 33 085 - 43 24 45 04440- 1 60 55 040 - 2 52 87 05420 - 1 31 57 nu gebruikelijke 1200 °C bij de produktie van de Silicon planar transistor. De verkoopprijs is nu ongeveer dezelf¬ de, maar kan dalen bij grotere massaproduktie in de toekomst. De produktiehoeveelheid is op dit moment al 4 miljoen per maand. Deze nieuwe ontwikkeling ontslaat Hitachi van het be¬ talen van grote bedragen aan royalties aan patenthouders van de conventionele transistors. Indien alle transistors die de Japanse elektronische in¬ dustrie nodig heeft, van het LTP-type zouden worden, zou dit jaarlijks een bedrag uitsparen van naar schatting 300 miljoen yen, hetgeen anders als royalties zou worden betaald aan de Amerikaanse Fairchild Camera & In¬ strument Corporation, de bezitter van de patentrechten op de Silicon planar transistor. Voor de uitvinding zijn in Japan 63 oktrooien aangevraagd en in het buitenland 19. De uitvinder: Dr. Takashi Tokuyama. MAGNEET Een nieuw permanent magnetisch materiaal met een zeer grote weerstand tegen demagnetisatie, maakt het moge¬ lijk zeer kleine magneten te maken met een ekstreem groot magnetisch veld. Kobalt, koper, ijzer en een zeld¬ zame aarde-element - óf cerium óf samarium - worden in vaste vorm geplaatst in schijfvormige gietvormen in een koperen ondergrond en vervolgens samengesmolten tot een cirkelvormig oppervlak. Coercitieve krachten met een grootte van 28700 oersted, zijn op deze wijze bereikt in magneetjes gefabriceerd door Bell voor labo¬ ratorium doeleinden. KERNFUSIE TEMMEN I Experimentele apparatuur in een Brits laboratorium heeft de droom van de geleerden om een bedwongen atoomfusie tot stand te brengen - en daarmee de moge¬ lijkheid om de onbegrensde voorraden energie die vervat is in de waterstof in de wereldzeeën aan te boren - een stap dichter bij de werkelijkheid gebracht. De installatie ,,Theta Pinch” genaamd, staat opgesteld in het Cultam Laboratorium van het Britse Gezagsorgaan voor de Atoomenergie. Men heeft er experimenten mee uitge¬ voerd waarbij bleek dat deuterium plasma van hoge dichtheid dat in een acht meter lange magnetische „val” was opgesloten langzamer diffundeerde dan ooit tevoren was gebeurd - een sterke aanwijzing dat de „klassieke” theorie van diffusie in de praktijk werkt en dat het, zelfs wanneer men dit proces nog verder weet te ver¬ tragen, een bedwongen vrijmaking van atoomfusie mogelijk zal zijn. Er zal nog veel meer onderzoek moeten worden verricht om een techniek te ontwerpen om het plasma ongeveer een sekonde lang op een temperatuur te houden die in de orde van 100 miljoen graden Celsius ligt, waarbij het mogelijk wordt om een bedwongen vrijmaking van energie te bewerkstelligen; maar dit experiment opent de mogelijkheid om iets te bereiken dat uitgaat boven de droom van de oude alchemisten die hoopten van lood goud te maken. (B.I.S.). KERNFUSIE TEMMEN II In een aantal landen ter wereld zoekt men al jaren inten¬ sief naar een methode voor het temmen van de kernfusie, het proces dat in sterren en in de waterstofbom plaats vindt. Bij deze reactie worden enkel waterstofatomen samengesmolten tot een atoom helium en dit proces van kernfusie levert energie. Lukt het de kernfusie te tem¬ men, dan krijgen wij de beschikking over een vrijwel onuitputtelijke bron van energie. Bovendien is kernfusie een „schoon” proces, er komen noch, zoals bij fossiele brandstoffen, rookgassen bij vrij die de atmosfeer ver¬ ontreinigen, noch grote hoeveelheden gevaarlijke radio¬ actieve isotopen die lange tijd opgeslagen moeten wor¬ den. Maar daar staan grote problemen tegenover. Bij kernfusie moet men werken met een volledig geïoniseerd gas, een plasma, dat een temperatuur heeft van enkele tientallen miljoenen graden celsius. Geen enkel materiaal is tegen deze temperatuur bestand en men moet het plasma dan ook opsluiten in een magnetisch veld. Dit is lastiger dan het klinkt. Door de wisselwerking van het plasma en het magnetische veld ontstaan er in het plasma vele soorten instabiliteiten die er voor zorgen dat de „magnetische fles” grote lekken vertoont. Een geluk bij dit ongeluk is dat men voor de bestudering van deze lekkage niet gebruik hoeft te maken van een plasma met een temperatuur van miljoenen graden; men kan dit nagaan aan de hand van plasma’s die slechts een temperatuur van enkele duizenden graden hebben. In het centrum te Garching bij München hebben Duitse onderzoekers geëxperimenteerd met een plasma van barium bij ongeveer 2500 °C. Zij zijn erin geslaagd dit plasma uren achtereen opgesloten te houden in de magnetische fles die zij toepassen. Dat is een enorme stap vooruit, tot voor kort kon men een plasma slechts onderdelen van een seconde opgesloten houden. De Duitse onderzoekers geven eerlijk toe dat zij niet weten hoe dit komt en dat zij een stapel theoretisch werk zullen moeten verzetten voor zij er achter zijn wat die opsluit- tijd van het plasma zo groot maakt. (Het Vaderland) MOTOR Gebruik makend van een verschijnsel dat in 1911 te Leiden door Kamerlingh Onnes is ontdekt heeft een Engelse firma te Newcastle-on-Tyne een zgn. super¬ geleidende elektromotor ontwikkeld. Het door Kamer¬ lingh Onnes ontdekte verschijnsel is, dat sommige metalen bij afkoeling tot zeer lage temperaturen (enkele graden boven het zgn. absolute nulpunt: ruim 273 °C onder nul) hun elektrische weerstand geheel verliezen. De windingen in de Engelse motor (3000 pk) zijn van een titanium-koper-legering gemaakt en worden koel gehouden met behulp van vloeibaar helium dat continu circuleert. Volgens de betrokken firma zouden nog krachtiger motoren te maken zijn dan deze. Een exem¬ plaar met een vermogen van 8000 pk zou ruim dertig procent goedkoper en negen keer lichter zijn dan een conventionele elektromotor, terwijl het rendement wordt berekend op 97 procent. (Het Parool) 517 • Volledig draagbaar. Speciaal voor laboratorium- gebruik geconstrueerd tafelmodel dat met één hand gedragen kan worden. • Voorzien van een notitie-plateau over de volle breedte waardoor, tijdens bedrijf,\ aantekeningen gemaakt kunnen worden. De opspoelrol zorgt daar¬ na, door de automatische versnelling, voor feilloos oprollen. • Door insteek-eenheden (plug-in range cards) is de gevoeligheid op elk moment in te stellen op de eisen van het ogenblik. Deze unieke eigenschappen, die alle zijn gericht op efficiënt en snel werken, maken van dit prachtige instrument een alleszins verantwoorde investering. Wij zullen U gaarne uitvoerige documentatie toe¬ zenden met specificaties van de verschillende modellen. Tafelmodel: 4 uitvoeringen met 1 of 2 kanalen. Prijs v.a. f. 3.500,- (excl. B.T.W.) Inbouwmodel: 15 uitvoeringen met 1 t/m 6 kanalen. Prijs v.a. f. 2.720,- (excl. B.T.W.) TEXAS INSTRUMENTS SERVO-RITER DE ZELFCOMPENSERENDE POTENTIOMETER-SCHRIJVER MET EIGENSCHAPPEN DIE ENIG-TER-WERELD ZIJN! ELEKTRISCHE EIGENSCHAPPEN VAN HALFGELEIDERS GEANALYSEERD EN VOORSPELD DOOR HOGEDRUKMETINGEN De elektrische toestanden die voorkomen bij Gunn Effect (microgolfoscillatie in halfgeleider materialen, veroorzaakt door het aanleggen van een sterk elektrisch veld) werden bij Standard Telecommunication Laboratories, een Britse ITT vestiging te Harlow, gesimuleerd door gebruik te maken van drukken tot 70 kilobar (10 6 lbs/sq.inch). Het doel van de experimenten was het meten van de geleidings parameters die betrokken zijn bij het Gunn effect. Zulke metingen zijn gewoonlijk kastig uit te voeren als ge¬ volg van de moeilijkheden bij de kristalgroei en de hierbij betrokken dynamische processen. De druk bleek gelijke werking te hebben als het elektrische veld, waarbij voor GaAs bij 40 k.bar (5 80.000 lbs/sq.inch), de elektronen direkt naar hun laagste bewegingsgraad ge¬ bracht kunnen worden. Een hoge druk Hall effect-apparaat werd gebruikt om de geleidingseigenschappen vast te leggen van de elektronen in deze hoge energie toestand voor GaAs kristallen, die onder variërende toestanden en hoeveel¬ heden verontreinigingen gegroeid waren. Het vaststellen van de elektrische eigenschappen van deze elektronen met lage bewegingsgraad, is reeds goed bruikbaar gebleken bij de analyse van GaAs kristallen, die voor ”Gunn effect” dioden worden gebruikt. Drukexperimenten hebben ook naar voren gebracht, dat er fundamentele betrekkingen bestaan tussen de roosterpara- meters en de begeleidingseigenschappen van halfgeleider- materialen van het diamant-type. Voor de hand ligt, dat met de druk de roosterparameters gewijzigd kunnen worden en het werk van STL heeft aan¬ getoond, dat halfgeleider kristallen van diverse samenstel¬ ling, maar met gelijke strukturen, elektrische eigenschap¬ pen hebben, die direkt in verband kunnen worden gebracht met de afstanden tussen de atomen. Dit heeft de laboratoria in staat gesteld de elektrische eigen¬ schappen van nieuwe halfgeleidermaterialen op grond van hoge druk metingen te voorspellen, als de kristalstruktuur en de roosterparameters bekend zijn. MICROBEN HELPEN FOTO-INDUSTRIE Medewerkers van het Kodak Research Laboratorium heb¬ ben levende micro-organismen en hun enzymen „aan het werk gezet” om chemicaliën te maken die in de foto-indus- trie kunnen worden gebruikt. Een speciale kuituur van microben, „Pseudomonas Fluorescens” genaamd, vervaardigt een lichtgevoelige sub¬ stantie, aldus Dr. J. R. Schaeffer. Een andere toepassing van microben vond men bij het zoe¬ ken naar een goedkopere versie van een kostbaar ingrediënt in een speciale ontwikkelvloeistof. Volgens Dr. Goodhue van het Kodak Research Laborato¬ rium staat men pas aan het begin van deze interessante ontwikkeling. EXOBIOLOGIE Prof. dr. A. W. Schwartz, buitengewoon hoogleraar in de exobiologie aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen, aanvaardde op vrijdag 21 maart 1969 zijn ambt met het uitspreken van zijn inaugurele rede „Other Life In The Uni- verse”: De exobiologie gaat er fundamenteel van uit dat ook elders dan op aarde leven bestaat. Deze vooronderstelling vindt haar grond in de neo-evolutionaire visie dat leven resulteert als een natuurlijke consequentie van chemische en fysische wetmatigheden, die op geologische tijdschaal werkzaam zijn. Een essentiële komponent van de beoefening van de exobiolbgie is dan ook de studie van het ontstaan van leven op aarde. Chemische studies waarin de oeratmosfeer van de aarde wordt gesimuleerd, hebben aangetoond, aldus prof Schwartz, dat de belangrijkste biologische stofgroepen op spontane wijze gesynthetiseerd zijn op de primitieve aarde. Onder deze chemische verbindingen kan men begrijpen: aminozuren, purine en pyrimidine, suikers, koolwaterstof¬ fen, vetzuren en porphyrinen. Bronnen van energie als elek¬ trische ladingen, ultraviolet licht, radioaktiviteit en hitte zijn alle gebruikt om dergelijke syntheses tot stand te bren¬ gen. De oorsprong van de meer ingewikkelde proteïnen en nucleïnezuren, is een veel groter probleem, ofschoon enke¬ le kleine vorderingen zijn gemaakt in de synthese van deze belangrijkste macromoleculen. Geologische studie van de vroegste levensverschijnselen op aarde toont aan dat de eerste organismen kunnen zijn ont¬ wikkeld in een verbazingwekkend korte spanne tijds. Dit gegeven wettigt de zienswijze dat leven zich zal ontwikke¬ len overal waar de voor waar den gunstig zijn. Van alle planeten van het zonnestelsel biedt Mars de meeste kans voor buitenaards leven. Prof. Schwartz tekent hierbij echter aan dat grote zorgvuldigheid is geboden, wil men er zeker van zijn dat Mars niet wordt besmet met micro-orga¬ nismen van de aarde. 519 iipiif ililpl 2mV/div-10 MHz-f.1060,- (exclusief O.B.) drie waarden die voor zichzelf spreken ... De Philips PM 3200 draagbare oscil- loscoop vormt een klasse apart, veel- zijdiger en nauwkeuriger dan zijn prijs aangeeft, kortom een instrument met unieke prestaties. Veelzijdig. Meet elk signaal op een tijdbasis tussen 100 ns/div. en 0,5 s/div. Geeft een briljante presen¬ tatie van iedere golfvorm, van enkele millivolts tot een paar honderd volt, van 0,1 microseconde tot enkele seconden; zelfs signalen die "uit¬ gerekt" zijn tot driemaal de scherm- hoogte, worden onvervormd weer¬ gegeven. Gemakkelijk te bedienen. Géén triggerregelaar dank zij geheel auto¬ matische triggering. Onmiddellijk na inschakelen een stabiele tijdbasis. Volkomen nieuw versterkerontwerp resulteert in maximale stabiliteit en verwaarloosbare drift en ruis. Auto¬ matische "DC-balance”. Gebouwd om mee te nemen. De PM 3200 is compact, robuust en uiterst bedrijfszeker, vraagt weinig plaatsruimte en kan overal worden gebruikt, op het lichtnet of op oplaad¬ bare batterijen (24 V). Een klasse apart. De Philips PM 3200 schept nieuwe meetmogelijk¬ heden in het frequentiegebied van 0 tot 10 MHz . . . nieuwe maatstaven, nieuwe toepassingsgebieden in labo¬ ratoria en bij ontwikkeling, onder¬ zoek, service, produktie en onderwijs. Wilt u meer weten van de PM 3200? Bel Philips voor een demonstratie of vraag uitgebreide documentatie aan. Philips Nederland n.v. Eindhoven, Groep Laboratorium Instrumentatie, tel. (040) - 433333, toestel 82808. 520 Verheugend is het verschijnsel dat het IC type 703 tegen werkelijk lage prijzen wordt aangeboden. Dit IC is in het bijzonder ontworpen voor toe¬ passing in hoogfrekwentversterkers en middenfrekwentversterkers voor FM- en AM-ontvangers. Het interne schema van de 703 is weergegeven in figuur 1, zie ook de gegevens opgenomen in Elektuur april 1969, pagina 421. De bij deze gegevens vermelde informatie omtrent de interne vermogensdissipatie is niet geheel kompleet. Voor het type 703 geldt een waarde van 120 mW. Door een bijzondere konstruktie, nl. het vijfvoudig uitvoeren van de emitter- aansluiting van de konstante-stroom- bron-transistor (Q 3 ), kon deze dissi- patie verlaagd worden tot 84 mW; de nieuwe uitvoering kreeg het typenum- mer 703L mee. Door de permanent aangebrachte ver¬ binding van de basis van Q 3 met het knooppunt van diode Dï en diode D 2 (deze dioden bestaan uit een transis¬ tor waarvan de basis doorverbonden is met de collector) kan de 703 (L) alleen gebruikt worden in de z.g. emittergekoppelde differentiaalverster- ker configuratie. Het principeschema van een dergelijke versterker is ge¬ geven in figuur 2. 100 MHz versterker Als eerste voorbeeld voor toepassing van de 703 (L) vloeit direkt uit het voorgaande voort een hoogfrekwent- versterker voor 100 MHz. De fre- kwentieband is vrij smal, de ingangs- en uitgangsimpedantie bedraagt 50 Ohm. De schakeling is getekend in figuur 3. Voor de duidelijkheid wordt de 703 (L) aangegeven met een drie¬ hoek. De bij de aansluitingen gegeven cijfers hebben betrekking op de „poot¬ jes” (in totaal 6) van het IC. Om een hoge Q-waarde te verkrijgen wordt zowel aan de ingang als aan de uit¬ gang een kapacitieve spanningsdeling toegepast in plaats van transformator- koppeling. Bij 100 Mhz is de maksi- male vermogensversterking van de schakeling gelijk aan 29,2 dB. Wel dient erop gelet te worden dat de schakeling goed afgeschermd wordt en dat in- en uitgang elkaar niet „zien”. Een geschikt printontwerpje is gegeven in figuur 4. (Zie ook foto op het omslag). den gepland, dat elk versterkertrapje kan worden afgeschermd; de kop van de „trein” moet de ingang worden, terwijl de staart door de uitgang wordt gevormd. De MF-transformatoren zullen wel een probleem vormen. Eksperimenten met de bekende Philips FM-middenfrekwenttransfor- matoren hebben geleid tot bevredigen¬ de resultaten; de aanpassing aan de 703 (L) is hierbij nogal lastig. Waar¬ schijnlijk zal d.m.v. kapacitieve span- ningsdelers aan primaire en sekun- daire zijde van de spoeltjes wel enige verbetering optreden. Ook zullen de miniatuur MF-transformatortjes van Japans of Engels fabrikaat wel te ge¬ bruiken zijn. Wellicht kunnen de keramische MF-resonatoren hier uit¬ komst bieden. 10,7 MHz middenfrekwent- versterker 2. Een wat meer uitgewerkt ontwerp werd ontleend aan een application note van Fairchild SGS (no. APP- 151). Hierin worden een tweetal mid- denfrekwentversterkers beschreven uitgerust met de 703. De twee ont¬ werpen verschillen in het aantal toe¬ gepaste versterkertrapjes en in de uitvoering van de detekor. De schake¬ ling van de 4-traps versterker is afge¬ drukt in figuur 7. Akelig is weer dat de opgegeven middenfrekwent trans- formatortjes wel niet te krijgen zullen zijn zodat ook hier wat geëksperimen- teerd moet worden. In ieder geval zijn de gegevens van de transformatoren wel bekend en zijn verwerkt in een tweetal tabellen. Tabel 1 slaat op de trafo’s die nodig zijn in het 4-traps ontwerp. Tabel 2 bevat de gegevens voor de transformatoren voor het drietrapsontwerp. De smoorspoeltjes in de voedingslijn kunnen worden gemaakt door een Videoversterker Om het videosignaal bij een TV-ont- vanger te versterken kan eveneens een aanzienlijke besparing aan losse on¬ derdelen en plaats verkregen worden door het gebruik van de 703 (L). Een geschikte schakeling is gegeven in figuur 5. 10,7 MHz FM-middenfrekwentver- sterker 1. In figuur 6 is een zeer eenvoudige schakeling getekend voor een 10,7 MHz middenfrekwentvetsterker voor een FM-ontvanger. Evenals de voor¬ gaande schakelingen is ook dit ont¬ werp ontleend aan een publikatie van National Semiconductor Corp. Ook hier is de 703 (L) gebruikt in de emittergekoppelde differentiaalverster- ker configuratie. De maksimale ver- mogensversterking van de schakeling ligt in de buurt van 34 dB. De schake¬ ling is bijzonder stabiel voor wisse¬ lende belastingen aan ingang en uit¬ gang. Toch moet de schakeling nauw¬ keurig worden opgezet en dient ook hier de ingang uit de buurt te blijven van de uitgang. Een eventueel print- ontwerp moet dan ook zodanig wor¬ 522 weerstand van 1 MOhm i}/ 2 Watt) vol te wikkelen met 0,1 mm emaille- draad. De schakeling voor een 3-traps MF- versterker voor 10,7 Mhz is getekend in figuur 8. De ratiodetektor is iets anders uitgevoerd en bijzonder goed aangepast aan de 703. Deze detektor omzeilt de eigenschap waar het 4- traps ontwerp aan onderhevig is, nl. dat de uitgang „zwevend” is t.o.v. aarde. Dit kan nogal vervelend zijn bij het er achter schakelen van een ver¬ sterker. Het is dan ook verstandiger ook in het 4-traps ontwerp de ratio¬ detektor toe te passen, die getekend is in het 3-trapsontwerp. In het print- ontwerp (fig. 9) is deze ratiodetektor eveneens gebruikt. De bandbreedte van het 4-traps ontwerp bedraagt 270 kHz (—3 dB), van het 3-traps ontwerp bedraagt deze 230 kHz (—3 dB). Beide MF-versterkers kunnen dus met sukses gebruikt worden voor de sturing van een stereodekoder. Print Van het 4-traps ontwerp is in figuur 9 een printschets gegeven. Voorkeur verdient het, als drager voor de koper- vervolg pagina(553 B. Kazemier, Delft DIGITALE REGISTERTELLER MET BIPAK IC’s DEEL 2 In deel 1 zijn de IC’s 90 en 75, resp. decadeteller en 4-delig register, be¬ sproken. Hiermee wordt een teller samengesteld met drie decadenuit- lezing. De programmaeenheid levert poorttijden van 0,1 en 1 sekonde, af¬ geleid van de netfrekwentie. Frekwen- ties tot 10 kHz kunnen dus zonder meer gemeten worden. Door handig omschakelen van één decadeteller kan het bereik zelfs tot 100 kHz worden uitgebreid. Met een spanning-naar- frekwentie omzetter is de teller tot een digitale voltmeter uit te breiden. In dit r a c J deel zal de schakeling van een tel- decade met uitlezing beschreven wor¬ den. Uitleesgeheugen Voor de decodeermatrix zijn behalve de A, B, C en D uitgangen zoals de 90 die geeft, óók de inversen nodig. De 75 voorziet daarin. Bovendien kan met de sleutelingang van de 75 de in¬ formatie vastgehouden worden. Een voorbeeld van een dergelijke funktie is de tijdaanwijzing tot in tiende sekonden, zoals die vaak bij T.V.- sportreportages ingeprojekteerd wordt. Een tussentijd kan even gefikseerd worden terwijl de teller gewoon door¬ telt. Maakt men het sleutelniveau hoog dan wordt de toestand van de teller weer rechtstreeks weergegeven. Bij direkte uitlezing moet het resul¬ taat wel ongeveer 2 sekonden vastge¬ houden worden om duidelijk te kun¬ nen waarnemen en noteren; vooral als de meettijd 1 sekonde of langer gaat worden. De verhouding tussen leestijd Fig.1 a. De cijferkathode licht alleen op als B hoog en dus C laag is. Als B laag is wordt C tegen te hoge spanning ( V c g max = 40V) beveiligd door de aansluiting op + 30 V via R2. b. Waarheidstabel. c . Vervangningsschema voor de stuur- schakeling tot punt C. Fig.2 a. Betere benutting van de stuurtransistor door de emitter ook als ingang te gebrui¬ ken. De totempaal uitgang van TTL-IC's kan op o-niveau de emitterstroom ge¬ makkelijk leveren. Doordat A uit het re¬ gister gevoed wordt beïnvloedt de belas¬ ting de decadeteller niet . b. De waarheidstabel toont aan, dat het ver- vangingsschema (c) een NAND-poort met één geïnverteerde ingang kan zijn. Fig 3 a. Uitbreiding van de schakeling bij figuur 2 met 1 of 2 ingangen. De dioden kunnen de transistor alleen dicht houden als de doorlaatstapspanning veel kleiner is dan 0,6 V. Alleen Germaniumdiodes komen in aanmerking. De sperweerstand moet gro ter dan 0,2MUI zijn. b. Alleen als B-ingangen hoog zijn terwijl de A-ingang laag is zal C laag zijn. Alleen dan zal de aan C verbonden cijferkathode op¬ lichten. 524 en meettijd met zijn storende trillen en springen van de cijfers wordt dan al vrij ongunstig. Door tijdens de meting de hoogspanning van de in- dikatiebuizen af te schakelen wordt het beeld ai veel rustiger. Veel aangenamer is het als tijdens de leestijd al een nieuwe meting wordt verricht zodat de nieuw gemeten waarde de oude zonder wachttijd (= donker- of triltijd) kan vervangen. Bovendien blijkt de weergavetijd nu belangrijk verkort te kunnen worden als alleen afgelezen en niet genoteerd hoeft te worden. Zo kan men het be¬ zwaar, dat afregelen op een bepaalde waarde of trimmen bij direkte uit- lezing zeer tijdrovend is, ondervangen door 5 resultaten per sekonde weer te geven. Dit blijkt voor de meeste per¬ sonen nog net goed waarneembaar te zijn. De meettijd wordt dan 0,1 sekon¬ de en de tijd voor het programma eveneens 0,1 sekonde. Het resultaat is dan 0,2 sekonde zichtbaar. Het gebruik van de geheugenfunktie van de 75 vergt in de programma- eenheid natuurlijk ook enige ekstra voorzieningen. Voor de hier beschre¬ ven teller blijft dit beperkt tot 1 powergate en 1 monovibrator. De IC nr. 40 bevat 2 NANDpowergates. Hiervan kan 1 voor de reset en 1 voor de leespuls gebruikt worden. . De monovibrator kan van 1 latch van een (gedeeltelijk defekte) 75 gemaakt wor¬ den; een schakeling met 2 latches is echter bedrijfszekerder. Uitlezing De schakeling is ontworpen voor de indikatiebuis ZM 1020. Met eventueel een geringe verandering van de hoog¬ spanning en de voorschakelweer stand zullen de meeste buizen met 10 cijfer- katodes ook bruikbaar blijken; bijv. de goedkope Hivac XN 3. De be¬ schreven prints zijn echter ontworpen voor een buis met aflezing aan de bovenkant. Voor bi-quinaire buizen is een andere dekodering nodig; een¬ voudiger maar met 2 hoogspannings- transistoren. De basisschakeling in fig. 1 is dezelfde als reeds eerder in dit blad beschreven is ] ); voor een discussie over de voe¬ ding zie 2 ). Kleine voedingstrafo’s 42 X 42 x 32 zijn o.a. verkrijgbaar bij Radio Ster, Herderinnenstraat 2a, Den Haag. Leverbaar 9 V-0.4 A, 2 X 6 en 2 x 18 V-0.2 A, alle ƒ 4,50. Fig. 4 Waarheidstabel en decodering voor decimale uitlezing. © Uitgangen Benodigd voor decoderinq A B c D O 0 0 0 0 A • B c • D 1 i 0 0 0 A • B • C • D 2 0 1 0 0 A . B . C 3 1 1 0 0 A.B-C 4 0 0 1 0 A . B . C 5 1 0 1 0 A . B . r. 6 0 1 1 0 A - B . 7 7 1 1 1 0 A . B . C 8 0 0 0 1 A D 9 1 o 0 1 A D Vereenvoudigd Een stroom van 1 mA is voor de ZM 1020 voldoende voor een duide¬ lijke weergave; de levensduur is daar¬ bij groot. De brandspanning is dan 125 a 130 V. De voorschakelweer- stand R3 wordt daarbij 10 kOhm. Nieuwe en langdurig niet gebruikte buizen willen wel eens slecht ont¬ steken maar na enige tijd branden werkt de buis goed. De doofspanning blijkt vaak lager dan 120 V te zijn; 110 V hoogspanning geeft voldoende zekerheid. De maksimale spanning wordt dan 30 + 110 = 140 V. Behal¬ ve de eventuele eerste uren werken de onderzochte ZM 1020’s daarbij goed. R2 beveiligt de BC 171b tegen te hoge collectorspanning en verzekert het doven van het aangesloten cijfer. In het ongunstigste geval als alle tran- sistoren dicht zouden staan, bijv. door uitvallen van de 5 V voeding en als de buis daarbij niet zou willen doven, moet maksimaal 0,5 mA door één van de R2’s afgevoerd worden. Voor R2 = 10 kOhm staat er dan 35 V op de collector. V ce max. = 40 V zodat de beveiliging wel voldoende is. De transistor wordt beter benut in de schakeling volgens fig. 2. Met hetzelf¬ de aantal komponenten is nu een NANDpoort gerealiseerd met twee in¬ gangen waarvan één geïnverteerd. De transistor geleidt als de basis via R1 op hoog en de emitter op laag niveau van het register staat. De spanning over R1 wordt dus het spanningsver¬ schil tussen de beide niveau’s minus V be — 0,6 V. Om de BC171b in ver¬ zadiging te sturen moet met een stroomversterking van minstens 20 gerekend worden. = ^uis +Jb 1 + 30/10 b 20 20 20 — 0,2 mA. Het minimaal gemeten verschil tussen laag en hoog niveau van de 75 is 2,3 V. Dus R 1 = 2,3 ' °£- = 8,5 kOhm. 20 Keus: 8,2 kOhm. De waarheidstabel in fig. 4 vermeldt, Fig. 5 De complete uitlezing De basispoorten zijn per paar samen genomen. Omdat niet meer dan 1 transistor in geleiding is kan slechts 1 basis de ingangspoort belasten. Er kan dus geen onduidelijke toestand ont¬ staan zodat het samen nemen toege¬ staan is. Hetzelfde geldt voor de emit¬ ter ingangen. Wegens de inverterende ingangen zijn de aansluitingen van A en A anders dan in de tabel van fig. 4. 525 Fig. 6 Op een stukje glad karton beplakt met millimeterpapier zijn de gaten met een priem doorgeprikt. De onder¬ delen werden ingestoken om te con¬ troleren of een zo dichte pakking mogelijk is. De 10 collectorweer- standen zijn nauwelijks te plaatsen en kunnen beter naar de print voor de buisvoet verhuizen. Fig. 7 De basis poorten zijn anders gerang¬ schikt om aan te passen bij de configu¬ ratie van de aansluitingen der IC’s. Bij minimale afmetingen is een zo een¬ voudig mogelijk patroon van verbin¬ dingen noodzakelijk. De numerieke volgorde der uitgangen is verstoord. Dit is geen bezwaar omdat de buisvoet toch met draden moet worden aange¬ sloten. Fig. 8 Terwille van de duidelijkheid zijn de figuren vergroot weergegeven. Defini¬ tieve opstelling van de onderdelen. De verbindingen zin ingetekend (dik), ge¬ zien aan de koperzijde. Componenten en draadbruggen gearceerd en dunne lijnen. Overeenkomstig deze verbin¬ dingen wordt een proef print vervaar¬ digd om eventuele storingen te onder¬ zoeken. Bijv. de lus bij a-in en over- spraak tussen reset en vit. Alle weer¬ standen 1/8 Watt. b. Deze buisvoetprint is van de com¬ ponentenzijde gezien. De koperbanen zijn gearceerd weergegeven. De ge¬ nummerde aansluitingen bij a worden met de overeenkomstig genummerde kathode-aansluitingen verbonden met soepel snoer. c. Zij-aanzicht van a. Indien ongemerkte diodes gebruikt worden kan de door- zichttekening de juiste positie helpen bepalen. d. Zij-aanzicht van b. Terwille van de overzichtelijkheid is slechts 1 collec- torweerstand en 1 verbindingsdraad getekend (kz). Onder de moeren moet een isolerende ring gelegd worden om kortsluiting van de +30 en + 110V te voorkomen. 526 Fig.9 De calque voor de proef print voor 3 dekaden; dat maksimaal 4 ingangen vereist zijn voor dekodering. Fig. 3 geeft de daarvoor nodige uit¬ breiding. De schakeling kan natuurlijk alleen werken als de doorlaatspan- ningsval over de diodes aanmerkelijk minder is dan de basis-emitterspanr ning waarop de transistor opent. Al¬ leen germanium diodes komen dus in aanmerking. De sperweerstand moet bij de maksimale bedrijfstemperatuur beter dan 0,2 MOhm zijn. Het meren¬ deel van de 120 Ge-diodes uit het Bi- Pak pakket UI blijkt aan deze eis te voldoen bij 10 V sperspanning en bij 40 °C. De waarheidstabel in fig. 4 laat zien, dat voor ieder cijfer A of A vereist is. De overige ingangen blijken dan paars¬ gewijs gelijk te zijn. De emitteringang is enkelvoudig terwijl de basisingan¬ gen gevarieerd kunnen worden. De registeruitgangen A en A kunnen dan ook met voordeel aan de emitters van respektievelijk de even en de oneven cijferuitiezingen verbonden worden. De belasting van de 75 is onafhanke¬ lijk van het aantal aangesloten emit¬ ters omdat slechts één transistor ge¬ leidt. Voor de basispoorten geldt het¬ zelfde zodat deze per paar samenge¬ nomen kunnen worden. Het resultaat geeft fig. 5. Proefopstelling Behalve het geheugen was ook het verkleinen van de afmetingen een dringende eis. Getracht werd een print te maken even groot als de voet voor de ZM 1020 zodat deze daar vlak achter gemonteerd zou kunnen wor¬ den terwijl de buizen toch nog dicht tegen elkaar aan gezet moesten kun¬ nen worden. De komplete decade zou dan in een blokje van 3 X 4 cm en 6 cm diep kunnen, inklusief de ZM 1020. Fig. 6 geeft een mogelijke opstelling. De weerstanden en de dioden moeten rechtop gemonteerd worden. Door de Fig. 10 Zij-aanzicht van een komplete de¬ cade; alleen het cijfer twee is aange¬ sloten. De omhullende rechthoek is op ware grootte 42 x 58 mm. dioden en de weerstanden van de basispoorten om en om te zetten kan hier een steek van 2,5 mm aange¬ houden worden. Bij de collectorweer- standen lukt dit niet. Bovendien zouden de aansluitdraden van de buisvoet aan de draadeinden van de weerstanden gesoldeerd moeten wor¬ den. In de vier hoeken rondom de buisvoet is echter nog ruimschoots plaats. In plaats van de collectorweer- standen kunnen op de print nu aan- sluitpunten komen voor de buis. De collectorweerstanden verhuizen naar de print waarop de buisvoet gemon¬ teerd is. Ook is er nog plaats voor een neonbuisje voor een decimale punt en de voorschakelweerstanden. Doordat de onderdelen zeer dicht op¬ een staan is er weinig ruimte voor de vervolg pagina 546 527 UIL GYRATOREN DEEL 2 EEN SIMPELE EN GOEDE GYRA TOR VOOR ZELFBOUW. Na in deel 1 de theoretische achter¬ gronden van gyratoren besproken te hebben en uitgebreid is ingegaan op het realiseren van zelfindukties hiermee, zal in dit artikel een bijzonder leuke en eenvoudige gyrator voor zelfbouw aan de orde komen. Zoals bekend is, kan een gyrator ver¬ wezenlijkt worden door middel van twee rondgekoppelde versterkers met hoge in- en uitgangsimpedanties, waar¬ bij één van beide versterkers inverteert. In figuur 1 is een dergelijke schakeling gegeven. De in verterende versterker be¬ staat uit de versterkertrap T 4 met in de collector een stroombronschakeling, T 5 zodat een hoge uitgangsweerstand wordt verkregen. De overdrachts- admitantie of steilheid van de verster¬ ker is gelijk aan: waarin r^ de diodeweerstand van Dj voorstelt en r e de emitterimpedantie van T 4 . De gelijkstroom door T 4 en T 5 , welke bepaald wordt door de stroombronschakeling, bedraagt onge¬ veer 0,22 mA. Hieruit volgt de waarde voor r e en r^n.!.: r e ~ r d ~ 40 I(T 4 ) * ^ zodat Rg 2 =l/g 2 ongeveer 7 kOhm is. De diode Dj is nodig om een goede stabiele gelijk spanningsins telling te waarborgen. Deze diode zorgt er n. 1 . voor, dat de collectorspanning van T 2 niet te klein wordt, hetgeen de grootte van de uitgangs weerstand van de niet inverterende versterker ten goede komt. Voor de verwezenlijking van deze niet- inverterende versterker is ge¬ bruik gemaakt van het zgn. ”long tailed pair” principe, een soort verschilver- sterker bestaande uit Ti en T 2 met in de collector van T 2 weer een zelfde stroombronschakeling (T 3 ) als in de andere versterker. Het bijzondere aan deze verschilversterker is dat de basis van Ti en T 2 op een verschillend gelijk- spanningsniveau liggen. Hierdoor wordt bereikt dat T 4 voldoende col¬ lectorspanning krijgt; deze moet n. 1 . 528 altijd groter zijn dan de basisspanning van T 2 . De steilheid van deze verster¬ ker wordt bepaald door de weerstand R 2 en door r e (T \). Omdat R 2 gelijk is aan R g geldt bij benadering: Rg= R g r R g 2 = 7000 Ohm. De gyratieweerstanden van beide ver¬ sterkers zijn dus vrijwel gelijk en de gyrator in zijn geheel is als passief ele¬ ment te beschouwen. De schakeling bezit enkele zeer goede eigenschappen. Op de eerste plaats is, in tegenstelling tot vele andere gyrator- schakelingen, een zeer stabiele gelijk- spanningsinstelling verkregen voor een groot deel onafhankelijk van de voe¬ dingsspanning, terwijl bovendien niets af geregeld hoeft te worden. Dit is o.a. te danken aan het feit dat alle weer¬ standen dezelfde waarde hebben. De schakeling is dusdanig opgebouwd, dat de instelling precies goed is als de weer¬ standen nauwkeurig aan elkaar gelijk zijn. Indien nu deze weerstanden uit één produktiereeks voortkomen, wat praktisch altijd het geval zal zijn wan¬ neer men een aantal van dezelfde waa¬ rde tegelijk koopt, dan is de onderlinge tolerantie erg klein, in ieder geval vol¬ doende nauwkeurig voor de gyrator. Het stroomverbruik van de gehele sch¬ akeling bedraagt slechts ImA, wat erg weinig is ten opzichte van andere gyra- tocircuits. De totale vermogen dissipa- tie is dus 6 milliwatt. Deze gyrator leent zich dan ook bij uitstek voor inte¬ gratie! L = RgC © tabel 2a C L 220 pF 12,1 mH 680 pF 34,5 mH 2,2 nF 110 mH 6,8 nF 330 mH 22 nF 1,05 H 68 nF 3,3 H 220 nF 10,5 H 680 nF 33 H 2,2 JUF 105 H 6,8 MF 330 H 22 JUF 105 OH poort 1 poort 2 poort Lr RgC 2trV Rg Cl C2 © tabel 3a c,=c 2 fo 22 fJF 1,03 Hz 6,8 JUF 3,35 Hz 2,2 JUF 10,3 Hz 680 nF 33,5 Hz 220 nF 103 Hz 68 nF 335 Hz 22 nF 1,03 kHz 6,8 nF 3,35 kHz 2,2 nF 10,2 kHz 680 pF 32 kHz 220 pF 91 kHz Zelfindukties Zoals in deel 1 is betoogd, kan m.b.v. de hier beschreven gyrator een zelfin- duktie worden gesimuleerd door aan een van de poorten een kondensator te plaatsen, zie figuur 2. De waarde van deze zelfinduktie is gelijk aan L = Rg. C, terwijl de maksimale kwaliteitsfak- tor Q (bij de frekwentie f=l/27rRg.C) ondanks het geringe aantal transisto- ren, toch nog 60 bedraagt. Ter illustratie voor de ekstreem grote zelfindukties die men op deze manier kan maken: wordt voor kondensator C een elko genomen van 1000 juF (4V) dan is L gelijk aan 50.000 Henry. Stelt u zich even voor welke enorme afme¬ tingen een dergelijke gewikkelde spoel zou moeten hebben! De kwaliteitsfak- tor is door de verliezen van de elko gereduceerd tot circa 10 (50 Hz), doch deze zou bij een konventionele spoel waarschijnlijk nog minder bedragen. De toepassingsmogelijkheden van zul¬ ke afschuwelijk grote zelfindukties zijn natuurlijk uiterst gering maar de gyra¬ tor biedt toch de meeste voordelen (kostenbesparend) voor waarden in de orde van 1 tot 10 Henry. In tabel 2a is de kapaciteit C gegeven voor de verschillende waarden van L. Selektieve versterker Door aan beide poorten van de gyrator een kondensator aan te brengen wordt een resonantiekring gevormd, zie fi¬ guur 3. De resonantie frekwentie is ge¬ lijk aan: 0 27r Rg >JC V C2 Om een zo groot mogelijke kwaliteits- faktor Q te realiseren dienen de kon- densatoren Ci en C 2 gelijk te zijn zo¬ dat de betrekking voor f Q vereenvou¬ digd wordt tot f Q =l / 2 TT Rg.C, zie tabel 3a. Vanwege het feit dat in de schakeling allerlei parasitaire kapacitei- ten worden gevormd, gaat deze for¬ mule niet helemaal op, maar moet re¬ kening worden gehouden met een reeds aanwezige kapaciteit van ca. 30 pF aan elke zijde van de gyrator. Bij hogere resonantie frekwenties (groter dan 100 kHz), kan de gyratorkring- oscillatie verschijnselen vertonen. Dit is het gevolg van ongewenste fazedraai- ingen in de versterkers. De Q-faktor neemt toe naarmate de frekwentie ho¬ ger wordt maar is dan tevens instabieler tot bij een bepaalde frekwentie de schakeling aan het oscilleren slaat. Om deze minder prettige eigenschap te eli¬ mineren, moet over weerstand R 5 (zie figuur 1 ) een kleine kapaciteit van circa 100 pF, worden aangebracht. De¬ ze heeft een dempende invloed op het hoogfrekwente gebied. In figuur 4 is de Q-faktor als funktie van de frekwentie in een grafiek weergegeven. Met behulp van de gyratorkring kan op de gebruikelijke manier (zoals in gewo¬ ne LC-kringen) een selektieve verster¬ ker worden gerealiseerd. De schakeling in figuur 1 heeft echter het voordeel dat zonder moeite een hoge ekstra ver- 529 Figuur 4. Q als funktie van sterking kan worden verkregen indien men het signaal op listige wijze toe¬ voert. Hiertoe wordt gebruik gemaakt van een ekstra ingang (punt a in de schakeling) welke geen invloed heeft op de filtereigenschappen van de kring. Via een kondensator wordt het in¬ gangssignaal hieraan toegevoerd en over de eigenlijke gyratorkring ont¬ staat het gefilterde signaal ongeveer 200 maal versterkt. Meestal is het lastig om de spanning over de kring rechtstreeks te gebruiken omdat de impedantie op dat punt nog¬ al hoog is (ca. 800 kOhm). Bij het aansluiten van een meetinstrument of een andere schakeling, kan de Q sterk beih vloed worden. Daarom is er nog een ekstra uitgang aanwezig (punt bin de schakeling) die volkomen geïsoleerd van de kring en tevens veel laagohmiger is. Figuur 5 toont het komplete schema van de selektieve versterker welke door zijn goede kwaliteiten voor vele doel¬ einden geschikt is. De Q-faktor is onge¬ veer 60 terwijl de temperatuursafhan- kelijkheid van de resonantiefrekwentie ca. 0,03% 1 °C bedraagt,wat tamelijk goed is t.o.v. andere aktieve filters. De maksimale uitgangsspanning is gelijk aan 1 Vpp. Door een aantal van deze gyratorfilters in cascade te schakelen, kan men zeer hoge versterkingen berei¬ ken. Indien hoogfrekwente transisto- ren gebruikt worden is het goed moge¬ lijk om, met bijvoorbeeld drie van deze gyratoren achter elkaar, een redelijk goede middenfrekwentversterker te bouwen met een frekwentie van bv. 452 kHz. De dempingskapaciteit moet dan kleiner genomen worden om¬ dat de instabiliteitsverschijnselen bij veel hogere frekwenties zullen optre¬ den. Erg belangrijk is wel de toepassing van gyratorfilters in parametrische ver¬ sterkers en chopperversterkers bij lage frekwenties zoals b.v. bij optische me¬ tingen gebruikt worden (13Hz). Ook voor gevoelige choppervoltmeters waar meestal een frekwentie van 70 Hz gebe¬ zigd wordt, zijn zij bijzonder geschikt. Sinusgenerator Door de ekstra faciliteiten van de gyra- torschakeling, o.a. wat betreft de grote versterking, kan een zeer simpele en kwalitatief goede sinusgenerator met een frekwentie bereik tot 200 kHz, worden gebouwd. Hiertoe wordt weer een resonantiekring gevorm met twee kondensatoren en wordt tevens een terugkoppelweerstand van 100 kOhm aangebracht tussen de punten b en c van de schakeling, zie figuur 6. De os- cillatorspanning moet hier wel over de kring af genomen worden omdat be¬ grenzing plaats vindt door transistor T] in de collector te laten vastlopen. De spanning op uitgang c is dienten¬ gevolge enigszins vervormd, zodat het gefilterde signaal op poort 2 van de gyrator gebruikt wordt als uitgangs¬ spanning; hier is de vervorming nl. zeer gering. Om toch een laagohmige uit¬ gang te realiseren wordt hierachter een emittervolger geschakeld, die gelijk- spanningsgekoppeld is aan de gyrator. De oscillatiefrekwentie is gelijk aan de resonantiefrekwentie van de kring (zie tabel 3a) en heeft dezelfde stabiliteit als bij de selektieve versterker. De uit¬ gangsspanning is ongeveer 1,5 Vpp. Bij frekwenties lager dan 10 Hz zouden elektrolieten gebruikt moeten worden. Door de grote verliezen van deze elko’s zal de schakeling niet oscilleren tenzij de weerstand van 100 kOhm verlaagd wordt. Deze weerstand moet echter minstens 40 kOhm bedragen daar anders de ge- lijkspanningsinstelling van de gyrator te niet wordt gedaan. Scheidingsfilter voor hoge en lage tonen. Door gebruik te maken van slechts één 530 filterkondensator kan met de gyrator een scheidingsfilter worden gereali¬ seerd. In figuur 7a is de schakeling weergegeven. Aan poort 1 van de Gyra- tor ziet men een zelfinduktie L= Rg.C, die met de weerstand R een hoogdoor- laatfilter vormt waarvan de over¬ dracht sfunktie luidt: jw —§—C V U 1 jwL _ 3 R V. jwL+ R R a 2 1 + jw -j- c (zie figuur 7b) Met behulp van de gyratorvergelijkin- gen kunnen de weerstand R en de span¬ ningsbron Vi naar poort 2 getransfor¬ meerd worden gedacht. Er ontstaat al¬ dus een stroombron 1= — Vi / Rg met daaraan parallel een weerstand R’= Rj?/R, zodat in kombinatie met kon- densator C een laagdoorlaatfilter ont¬ staat (zie figuur 7c): V n?._ I R 1 Vj Vi 1 + jwl^c r r 1 R 1+jwV.c R Beide filters bezitten dezelfde tijdkon- stante Rj?.C/R, waardoor de -3 dB punten in de frekwentiekarakteristiek eksakt samenvallen, zie figuur 8. De cross-over frekwentie is gelijk aan f= R / 2 ttR|. C 32p-6V R PRAKTISCHE SCHAKELING Figuur 7. Scheidingsfilter voor hoge en lage tonen. o j Figuur 7d toont de praktische schake¬ ling met de hier beschreven gyrator. De 3 dB punten liggen bij een frekwentie van ca. 2 kHz. Voor gelijke amplitude van de hoge en lage tonen op de twee uitgangen, dient R gelijk te zijn aan Rg (6,8 kOhm). Verder moet het filter gestuurd wor¬ den uit een laagohmige spanningsbron met een inwendige weerstand die klein is t.o.v. R. Gyrator-toonfilter In audioversterkers bevindt zich mees¬ tal een toonregeling waarmee enige frekwentiekorrektie toegepast kan worden voor muziek waar te veel of te weinig hoge of lage tonen hoorbaar zijn. Vaak wil men ook de mogelijk¬ heid hebben om bepaalde instrumen¬ ten beter uit te laten komen of hinder¬ lijke resonantiefrekwenties van de luid¬ spreker of weergaveruimte te onder¬ drukken, hetgeen met de gebruikelijke Baxandall-toonregeling niet te verwe¬ Figuur 8. Doorlaatkrommen van het scheidingsfilter. zenlijken is. Daarom is door de auteur een universeel toonfilter ontwikkeld, waarmee vrijwel alle gewenste fre- kwentiekarakteristieken te realiseren zijn. In principe bestaat dit filter uit een resonantiekring met regelbare band¬ breedte, die tevens afstembaar is over het gehele audiofrekwentie gebied. De uitgangsspanning van deze kring wordt verder naar believen opgeteld bij, of afgetrokken van de ingangsspanning en aldus kan elk gewenst gedeelte van het audiosignaal ekstra worden versterkt of verzwakt. Het komplete toonfilter is weergege¬ ven in figuur 9. Met behulp van de gyrator is op dezelfde wijze een reso¬ nantiekring gemaakt als bij de selek- tieve versterker. De afstemfrekwentie wordt bepaald door de kapaciteiten Cpi en Cp2 aan de poorten van de gyrator en door de gyratieweerstanden Rgl en R g 2: f 0 = 1 / 2 ïï \T t R gl • R g2 • C pl • C p2 Door middel van de pot.meter Pi kan de gyratie weerstand R g i gevarieerd worden van ca. 500 Ohm tot 5 kOhm, 531 Stand van de Variatie van f Variatie van de schakelaar d.m.v. bandbreedte d.m.v. P 3 1 50 Hz - 150 Hz 2, 5 Hz - 50 Hz 2 150 Hz - 500 Hz 7, 5 Hz - 150 Hz 3 500 Hz - 1, 5 kHz 25 Hz - 500 Hz 4 1,5 kHz-5 kHz 75 Hz - 1,5 kHz zodat het filter ongeveer een faktor 3 kan worden verstemd. Om toch het gehele audiogebied te bestrijken kun¬ nen de afstemkondensatoren d.m.v. schakelaar S gewijzigd worden. In tabel 9a is een overzicht van de frekwentie- gebieden gegeven. Over de gyratorkring is een dempings- weerstand aangebracht, bestaande uit R -4 en pot.meter P 3 . Op deze wijze kan men m.b.v. P 3 de bandbreedte onge¬ veer een faktor 20 regelen, onafhanke¬ lijk van de stand van Pj (zie tabel 9a.). Doordat de dempingsweerstand in se¬ rie met de ingangsbron is geschakeld dient men het filter te sturen uit een laagohmige bron, bijvoorbeeld de uit¬ gang van een stuurversterker. De span¬ ning over de kring wordt nu in een bepaalde verhouding opgeteld bij of afgetrokken van de ingangsspanning. Hiertoe worden de signalen op de aan- H. de Hollander. 0-1 INDIKATOR Iedereen die weleens met digitale IC’s heeft gewerkt, is bekend met moeilijk¬ heden die optreden bij het doen van metingen. Elke keer als de meter afge- lezen wordt, loopt men de kans dat de meetpen van het vaak bijzonder kleine kontakt afschiet en eventueel ook nog kortsluiting veroorzaakt. Deze moei¬ lijkheden kunnen grotendeels worden opgeheven door de meter te vervangen door een indikator. Wanneer dan nog deze indikator in de meetpen wordt ingebouwd, heeft men tijdens het „prikken” in de schakeling alleen het kontakt van de meetpen in de gaten te houden. Vanuit de ooghoek ziet men onmiddellijk of er al dan niet spanning aanwezig is op het meetpunt. Het feit dat geen eksakte waarde bepaald kan worden is vooral bij digitale schake¬ lingen geen probleem. De toestand van de uitgangen kan zonder meer bepaald worden. Werking Aangezien er twee gangbare soorten logica zijn, wordt in figuur 1 en 2 voor allebei een schema gegeven. De schake¬ ling van figuur 1 is voor positieve logica d.w.z. bij een plus-spanning gaat de lamp branden en bij o-potentiaal is de lamp uit. De schakeling van figuur 2 werkt pre¬ cies tegengesteld: bij plus-spanning is de lamp uit en bij o-potentiaal brandt de lamp. Van de aard van de logica waarmee gewerkt wordt hangt af welke van de twee schakelingefi het best vol¬ doet. Natuurlijk is ook de schakeling voor positieve logica te gebruiken bij negatieve logica en omgekeerd. Schakeling 1 bestaat uit een twee tran¬ sistor komplementaire gelijkstroom- versterker. De transistoren zijn bevei¬ ligd voor te grote stromen en dissi- paties door de weerstanden en de diode zorgt dat over de basis-emitter junktie van de 2N3707 niet meer dan 0,6 V negatieve spanning kan ontstaan. De ingang is bruikbaar tot meer dan 200 V positief en negatief bij gebruik van een V 2 -watts type voor de weer¬ stand van 100 K. Het ingangsniveau waarbij de lamp op volle spanning brandt, wordt bepaald door de versterkingsfaktoren van de transistoren. Bij schakeling 1 is dat als volgt. De lamp trekt 20 mA. Dan vloeit door de 100 K weerstand een stroom van 20 UI .02 mA De versterking van de transistoren is ongeveer 200 x zodat de stroom door de ingangsweerstand 500 nA (0,5 mA) moet bedragen. Dat geeft een span- ningsval van 0,05 V. Het schakelniveau is dan 0,05 V+ de Vbe van T\ is 0,6 V. Bij schakeling 2 is de situatie iets an¬ ders. Daar moetede spanning op de basis van T 2 minder dan 0,6 V bedragen om de lamp te doven. De collectorstroom van Tj is dan_|2. = 0,24 mA. De basis- stroom van T| wordt 0,24 t „ -^j-mA = 1,2/lA De spanningsval over de ingangsweer¬ stand wordt dan 0,12 V. Het schakelniveau wordt hier 0,12 V + VBE van Ti is ongeveer 0,72 V. Beide schakelingen geven wisselspan¬ ning aan door op halve kracht te bran¬ den. Konstruktie Het geheel (meetpen met lampje en onderdelen) wordt in een lege viltstift gemonteerd. Voorin de meetpen, achterop de lamp- houder en aan de zijkant de aansluiting voor de voedingsspanning. Een beetje araldit maakt het geheel tot een ro¬ buust testertje waarvan veel plezier te verwachten is. De diode D kan in beide gevallen een eenvoudige signaaldiode zijn. Immers: de weerstand begrenst de stroom en de b-e junktie van T \ begrenst de tegen- spanning. Een eenvoudige voeding is gegeven: in fig.3. De transformator is een goedkope 8 volt beltrafo die in elke elektriciteits- zaak en elk warenhuis te koop is. Voor de voeding hoeft dan geen kastje meer gezocht te worden. Deze trafo’s hebben meestal een bake¬ lieten kastje waarin nog wel wat ruimte over is om een kleine gelijkrichter en een elko te plaatsen. De aardlijn loopt rechtstreeks van de voeding naar de te testen schakeling. 532 sluitingen c en d van de gyratorschake- ling via pot.meter P 2 en de weerstan¬ den R 2 en R 3 opgeteld. Op punt d bevindt zich dezelfde wisselspanning als op poort 2 en op punt c de tegen- faze ervan. Op de middenaftakking van de pot.meter ontstaat aldus het gefil¬ terde signaal Vf, dat regelbaar is in amplitude en afhankelijk van de stand van de pot.meter al of niet 180° in faze gedraaid t.o.v. het ingangssignaal. De weerstanden R 2 en R 3 zijn dusdanig gedimensioneerd dat, wanneer P 2 in het midden staat, Vf gelijk is aan nul terwijl voor de uiterst linkse stand geldt: Vfb V^ing en voor de uiterst rechtse stand: Vf= —1/4 Vf= Vering Via de weerstanden R 5 en R£ worden Vf en de ingangsspanning in een vaste verhouding van ongeveer 4:1 gesom¬ meerd. Tenslotte komt hierachter nog een emittervolger waardoor een lage uitgangsimpedantie ontstaat. De maksimale ekstra versterking die in een bepaalde frekwentieband kan wor¬ den bereikt is ca. 12 dB; de grootst mogelijke verzwakking ligt in de orde van 20 dB. In figuur 10 zijn een aantal doorlaat- krommen van het toonfilter weerge¬ geven waarin duidelijk te zien is welke invloed de verschillende regelorganen (Pj t/mP23) hebben. Het aantal moge¬ lijke frekwentiekarakteristieken is vrij¬ wel onbeperkt en maakt het filter erg geschikt voor velerlei doeleinden, zoals bijvoorbeeld een lage tonen pomp, bromfilter, enz. Vooral bij elektro¬ nische orgels kan men er leuke resulta¬ ten mee bereiken. L. van Hasselt. Lit.: Elektuur, april 1969 blz. 425. Electronic Engineering , jan. 1968 blz. 12. I.E.E.E. Transactions on Circuit Theory, juni 1968 blz. 158. Electronics Letters, 4 okt. 1968 blz. 430. Electronics Letters , mei 1967 blz. 182. Electronics Letters, no. 2, 1967 blz. 45-46. Nachrich ten technik no. 18, 1968 blz. 214. 533 ELEKTRONISCHE OPROEPINSTALLATIE door J. A. Weishaupt Om op een niet alledaagse manier te vernemen, dat er iemand bij U aan de deur is, die U wil spreken, is deze schakeling ontworpen, die een aantal verschillende (desgewenst gelijke) tonen produceert. De frekwentie is telkens afzonderlijk instelbaar. Ook de tijdsduur van elke toon is instelbaar. Het hart van de schakeling wordt ge¬ vormd door een spanningsafhankelijke multivibrator (zie de door de streep- stip lijn afgezette oppervlakte I. De ontlaadtijden van C8 en CIO worden bepaald door konstante stroombron¬ nen, gevormd door T22 en T23. Door deze konstante stroom te gaan variëren m.b.h. van een uitwendige spanning op de basissen van deze transistoren, zal de frekwentie van de multivibrator ook gaan variëren. Dl 534 De konstante stroombron wordt ge¬ en D2 beschermen de basis-emitter dioden van T25 en T26 tegen een te grote sperspanning. De funktie van bepaald door konstante stroombron¬ nen, gevormd door T22 en T23. Door T27 komt later ter sprake. Met de spanningsvariaties op de col¬ lectoren van de transistoren T25 en T26 worden de transistoren T28 en T29 open en dicht gezet. In de collec- torleidingen van deze laatste transis¬ toren worden de luidsprekers van 150 Ohm opgenomen. Daar de transistoren T25 en T26 als schakelaar fungeren, kan met tran¬ sistoren van klein vermogen worden volstaan. Transistor T28 en de bij¬ behorende komponenten zijn gestip¬ peld getekend, daar deze niet direkt noodzakelijk zijn voor een goede wer¬ king. Zoals gezegd moet de multivib gestuurd worden met een variabele spanning om een variabele frekwentie te verkrijgen. De verschillende spanningsniveau^ kunnen verkregen worden d.m.v. spanningsdelers. Deze spanningen moeten resp. op de basissen van T22 en T23 aangesloten worden. In principe is uitgegaan van een zaagtandspanning, die verkregen wordt door het opladen van konden- sator C2 met een konstante stroom. vormd door T3 en R6. In rusttoestand is de kondensator ont¬ laden, want de diode Dl staat nor¬ maal in geleiding. Bij het sluiten van schakelaar S gaat transistor. Als ge¬ volg daarvan gaat T2 eveneens open en komt de collector van laatstge¬ noemde transistor op een hoger potentiaal. Daar deze spanning terug¬ gekoppeld wordt op de basis van Tl, zal deze transistor open blijven ook al gaat schakelaar S weer open. Deze situatie blijft gehandhaafd, totdat een resetpuls aan de emitter van Tl deze transistor zal doen sperren (U reset ^ spanning aan de basis van Tl). Zodoende krijgt men een konstante spanning op de basis van T3 d.m.v. een spanningsdeler. Deze deler is noodzakelijk omdat C2 zover moge¬ lijk geladen moet worden. De grootte van de konstante stroom kan inge¬ steld worden met potentiometer R6. De oplaadtijd kan worden gevonden uit de vergelijking: Q = C.U en Q = I.t, zodat I.t = C.U -> t = C.U/I, waarbij Q = lading van de kondensator, C = kapaciteit van de kondensator, U = spanning over de kondensator, I = konstante stroom en t = tijd in sekonden. Om te bereiken, dat de kondensator zich kan opladen, moet ervoor wor¬ den gezorgd, dat Dl in sperrichting komt te staan. Dit wordt bereikt door het knooppunt R7 — Dl d.m.v. T4 met aarde te verbinden. Om een lineaire zaagtand te verkrijgen wordt het geheel gevolgd door een emitter- volger. Omdat de zaagtandspanning van min naar plus moet oplopen is een inverter opgenomen in de vorm van T6. De stand van R9 is bepalend voor het totale spanningsverloop. (In dit geval van 0 tot 10 Volt. Dit kan met een universeelmeter over R12 gemeten worden). Met de nu ver¬ kregen zaagtand kan men compara- tors laten aanspreken op verschillen¬ de spanningsniveaus, die door de zaagtand doorlopen worden. In bij¬ gaande tekening zijn een vijftal com- parators getekend. Voor de beschrij¬ ving van de werking is de comparator genomen, die gevormd wordt door de transistoren T7 en T8. Hier is te zien, dat de basis van T8 is ingesteld met een spanningsdeler, bestaande uit R37, R38 en R39, die met behulp van C4 ontkoppeld is, De instelling kan worden gewijzigd met R38. De ingestelde spanning staat eveneens over de vergelijkingsweerstand R29 (waarbij de drempelspanning wordt verwaarloosd). Zolang de spanning op de basis van T7 kleiner is, dan die over R29, zal T7 dicht zijn. Als de spanning groter wordt, dan de emit- terspanning, zal de comparator om¬ klappen, d.w.z. T7 gaat open en T8 dicht. Zo ziet men, dat de collectoren van de betreffende transistoren twee span¬ ningsniveaus kunnen aannemen. Het hoogste niveau is +12 V en is voor allemaal gelijk. Het laagste niveau is niet voor allemaal gelijk, want dit is van verschillende faktoren afhanke¬ lijk, o.a. van de waarde van de ver¬ gelijkingsweerstand. Het potentiaal ervan is echter niet zo belangrijk. Het voornaamste is, dat een spannings- variatie t.o.v . + 12 V beschikbaar is. In fig. 3 is het spanningsverloop aan de collectoren van een drietal com- parators aangegeven. Verondersteld wordt, dat alle comparators achter elkaar aanspreken. Als men de span¬ ningen van T8 en T9 met behulp van een poortschakeling met elkaar gaat vergelijken, dan wordt een spannings- vcrloop verkregen volgens fig. 4. (De poortschakeling wordt gevormd 535 (en meer) elektronici lagere, middelbare en hogere technici, die Kunnen omgaan met halfgeleiders, zoals FET- en UJT-transistoren en geinte* gr eer de schakelingen lezen uw personeels advertentie Inlichtingen elektuur advertentie-afdeling postbus 40 galeen tel.04402-2140 door 2 dioden en een weerstand, hier¬ bij wordt telkens de laagste spanning doorgegeven.) Doet men hetzelfde met T10 en Til, dan wordt ook een spanningsvariatie verkregen, welke echter op het tijdstip tl begint, (zie fig. 4). Voor de andere comparators geldt hetzelfde. Met de nu verkregen span¬ ningen worden pnp-transistoren ge¬ stuurd, die in rusttoestand open zijn. Bij +12 V zijn de transistoren dicht. Sluit men de collector van de tran¬ sistor nu aan op een spanningsdeler, dan zal in rusttoestand de collector- spanning ^ +12 V bedragen. Wordt de transistor dichtgezet, dan zal de collector een door de spanningsdeler ingestelde waarde aannemen. Door één van de weerstanden variabel te maken, kan de spanning ingesteld worden. Dit kan bij de andere poort- schakelingen - ook gedaan worden. Deze spanningen kunnen nu met be¬ hulp van dioden bij elkaar gevoegd worden. Zij leveren een spanning, die om een bepaalde tijd in waarde ver¬ anderd, al naar gelang de instelling van de spanningsdelers. Sluit men het verkregen signaal aan op de basissen van T22 en T23, dan is het gewenste resultaat verkregen. Als de laatste comparator aangespro¬ ken heeft, moet een resetpuls aan de emitter van Tl worden gegeven. De laatste comparator is in dit geval die, welke gevormd wordt door Tl4 en Tl5. Bij het aanspreken zal de col¬ lector van Tl4 negatief worden t.o.v. + 12 V. Hiermee kan een pnp-tran- sistor Tl3 open gestuurd worden. Verbindt men de collector van deze transistor met de emitter Tl, dan zal bij het openen van Tl3 de emitter zo positief worden, dat Tl dicht gaat. Als gevolg daarvan zullen ook T3 en T4 weer gesperd worden en zal de spanning over C2 volgens een e-macht gaan dalen. Hierop zullen alle com¬ parators weer aanspreken met als gevolg, dat, zij het in een sneller tempo, de multivibrator alle frekwen- ties nogmaals zal gaan produceren. Om dit laatste te voorkomen is T27 aangebracht. Deze transistor schakelt de voedingsspanning van de multivi¬ brator af, zodra de laatste compara¬ tor aangesproken heeft. C9 bevordert het snelle schakelen van T27. TRANSISTOREN Hiervoor kunnen allerlei transistoren gebruikt worden, bij voorkeur echter silicium transistoren, daar deze een kleine lekstroom hebben. Er worden tegenwoordig zeer goedkope pnp transistoren aangeboden van ongeveer ƒ 6,— per 30 stuks. Juist vanwege dit feit is het aantrekkelijk geworden, der¬ gelijke uitgebreide schakelingen te bouwen. Met de aparte delen van dit ontwerp zijn eveneens leuke resultaten te be¬ reiken, b.v. met de zaagtandgenerator, comparators en spanninggestuurde multivibratoren. 536 r v. ELEKTRONISCHE TIJDSCHAKELAAR De hier gepubliceerde tijdschakelaar heeft een schakeltijd, die instelbaar is van 1 seconde tot 10 minuten. Ter kon- trole is er een indikatielampje aange¬ bracht, dat gaat branden zodra de tijd¬ schakelaar gereed is om gestart te kun¬ nen worden. Het apparaat is niet duur en is te bouwen voor nog geen 40 gul¬ den met voeding inbegrepen. De onder¬ delen zijn gemakkelijk te monteren op montaprint. Wanneer de voedingsspanning wordt in¬ geschakeld, zal de kondensator Cl via de weerstand Rl, de diode Dl en de basis-emitter diode van T2 worden op¬ geladen tot een spanning van ongeveer 14,5 volt. Is die spanning bereikt, dan wordt transistor Tl geleidend en het in¬ dikatielampje gaat branden. De tijd¬ schakelaar is nu gereed om gebruikt te kunnen worden. De tijdschakelaar wordt gestart door de drukknop DR in te drukken. De posi¬ tieve spanning aan de basis van T2 ver¬ dwijnt nu en de transistor wordt ge¬ sperd. Via de weerstand R2 wordt de basis van T3 positief en de transistor gaat geleiden. Het relais spreekt nu aan, waardoor het vergrotingsapparaat in werking treedt. Door het hulpkontakt van het relais wordt de drukknop DR overgenomen. De ontlading van de kon¬ densator geschiedt nu via het houd- kontakt RL1, de zenerdiode Z2 en de weerstand Rn. Is de kondensator ont¬ laden dan wordt de basis van T2 weer positief en gaat weer geleiden. T3 wordt weer gesperd en het relais valt af. De kondensator kan zich nu weer opla¬ den en de tijdschakelaar is weer gereed voor de volgende belichtingstijd. De weerstand Rn bestaat uit de weer¬ standen R4 tot en met R27 en wordt met behulp van de schakelaars SI, S2 en S3 ingesteld. De weerstandswaarde van R4 tot R14 bedraagt, voor die tijd en bij gebruik van een kondensator van 200 m-F,3K9. Met SI is een schakeltijd van maksimaal 10 sekonden te bereiken. Bij elke stap van schakelaar S2 wordt de schakeltijd met 10 sekonden verlengd. De waarde van de weerstanden R14 t/m R18 be¬ draagt 39K. Met de schakelaar S3 wordt het aantal minuten ingesteld. De waarde van de weerstanden R19 t/m R27 moet dus 6 x 39K = 234K bedra¬ gen. Deze weerstandswaarde is niet ver¬ krijgbaar, maar is gemakkelijk te be¬ reiken door twee weerstanden van 470K parallel te schakelen. Bij het aan¬ brengen van deze weerstanden moet hiermee rekening gehouden worden. Het relais moet geschikt zijn voor 24 volt en een weerstand hebben van onge¬ veer 1200 £2. Ten minste een kontakt moet geschikt zijn om 220 volt — 2 ampère te kunnen schakelen. 537 \lA 709C (SGS-Fairschild) De fi,A709C is een operational amplifier (op-amp) gekon- strueerd op één enkele silicium chip. De IC vertoont een buitengewone temperatuursstabiliteit en is daardoor geschikt voor DC servo systemen, analoge computers, lineaire en niet- lineaire toepassingen. Gegevens: — voedingsspanningen ± 18 Volt (maks) — vermogensdissipatie (intern) 250 mW — differentiële ingangsspanning 5 Volt — ingangsspanning 10 Volt — large signal voltage gain 45.000 (25° C) 12.000 (70° C) — omgevingstemperatuurvariaties 0° C tot 70° C SCHAKELINGEN MET \iL 709C door M. C. v. d. Walle Inleiding. De aansluitgegevens van de jaA 709C in TA-99 behuizing, gezien van de bovenzijde. Hoewel de doorsnee elektronicus zo langzamerhand gewend is geraakt aan het gebruik van halfgeleiders, is er maar een kleine groep die zich daadwerkelijk bezig houdt met geïntegreerde circuits. Deze IC’s, zoals de afkorting luidt, heb¬ ben het voordeel dat eigenschappen van de schakeling ondergebracht in een zeer klein volume, gegarandeerd altijd de¬ zelfde zijn. Bij het konstrueren van ap¬ paraten heeft dit natuurlijk grote voor¬ delen omdat de nog toe te voegen kon- ventionele onderdelen gering in aantal kunnen zijn. De konstrukties met IC’s zullen daarom minder tot niet bevre¬ digende resultaten leiden. 538 Spanningsregelaar met de /dL 709. Een spanningsstabilisator is over het al¬ gemeen opgebouwd uit de volgende vijf elementen : — een regelbare serieweerstand (1), — een versterker (2), — een vergelijkingselement (3), — een referentie-element (4)*, — een monster van het resultaat (5). Deze vijf elementen kunnen in een blokschema worden weergegeven, zoals in figuur 2 wordt voorgesteld. Vertaald in elektronische onderdelen levert het blokschema het elektro¬ nische schema op, dat is af gedrukt in figuur 3. Met de IC / i j i j E 2 E 2 Uit de waarheidstabeljs_af te leiden: _ _ _ 1e A t n + , = (A.B.C.D.E+A.B.C.D.E+A.B.C.D.^ + -f-A.B.C.D.^+A.EEC.D.E+A.B.C.D.E+ + A.B.C.D.E+A.B.C.D.p + A.B.C.D.p + + A , 8 . C . D.Ë + A . B . C . D. E + A . B . C . D. Ejtj, Vereenvoudiging van de termen gekoppeld met de logische A, levert op (zie onderstaand Karnaugh diagram): E A.(B.E + B.D + C.D + C.E + B.D.E) Zodat de uiteindelijke logische uitdrukking voor A t„ + 1 opge¬ steld in de vorm A t n+1 = (a.A + b.A) ^ gelijk wordt aan: Zodat de uiteindelijke logische uitdrukking voor c t n+1 , op¬ gesteld in de vorm c t„ +1 = (e.c + f.c) t n , gelijk wordt aan: c t n+1 = { (D.E_+ A.D + B.D_+ A.B.Ë + A.B.C.D) . C + + (A.B.D.E + B.DË) . C [ t„ waarin e = D.E + A.D_+ B.D + A.B.Ë + A.B.D f = A.B.D.E + B.D.E. 4e D t n+1 = (A.B.C.D.E + A.B.C.D.E + A.B.C.D J + + A.B.C.D.E + A.B.C.D.JE + A.B.C.D.E + + A.B.C.D.E + A.B.C.D.E + A.B.C.D.E + + A.B.C.D.E + A.B.C.D.E + A.B.C.D.E + + A.B.C.D.E -f A.B.C.D.E) . t n Vereenvoudiging van de termen gekoppeld met de logische waarde D, levert (zie onderstaand Karnaugh diagram): B + CE + A.Ë C \ i r~\ i i } i f ï i i 2_ i J W 1 ; E Vereenvoudiging van de termen gekoppeld met E en Ê (zie de beide onderstaande figuren), wordt de logische uitdruk- kihg geschreven in de vorm E t n+1 = (i.E + j.Ë)t n gelijk aan: 1 ) pr lij 1 1 Et n+) = { (AJJ.D + B ; CJp_+ A.Cp + A.B.C) . E + + (A.B.C + B.C.D + A.B.C.D + A.B.C.D) . E j- t n waarin i = A.B.D + B.C.D + A.C.D + A.B.C j = A.B.C + B.C.D + A.B.C.D + A.B.C.D Vraag. Breng voor het geheugenelemen A de termen a en b in een Veitch diagram aan en bepaal aan de hand van dit diagram en de don't care d 0 t/m d 7 (zie algemene oplossing hoofd¬ stukje 10), de S, R en P voorwaarden. Ca naar 13 en kontroleer uw antwoord. 3 Uw antwoord is niet juist. De door U gevonden waarheidstabel ziet er als volgt uit: Hierin betekent de V dat de bijbehorende kombinaties S, R en P verbonden zijn. Deze waarheidstabel is niet juist en wel voor de uitkoderingen van S, R en P: 000 en 001. In deze gevallen geldt dezelfde logische uitdrukking als ge¬ vonden werd voor het geheugenelement in les 5, n.l.: a) indien P = 0 dan verandert de dan optredende 0 of 1 aan de uitgang van het geheugenelement niet. In . dat geval wordt als uitgangswaarde in de waarheidstabel een Z genoteerd. b) indien P = 1 verandert de uitgangswaarde van het ge¬ heugenelement m.a.w. Z wordt Z. Deze Z wordt in de tabel genoteerd. Pas het bovenstaande toe. Keer terug naar 1 en kies een ander antwoord. 547 4 De twee vergelijkingen waarvan de oplossingen voor R, S en P bepaald dienen te_worden zijn: 1e Vl = a - Zt n +_ b - Zt n__ 2e z t„ +1 = S + PAt,, + R.P. z t n De voorwaarden zijn: a = 1, b = 1 en z t n = 0. Uit de eerste vergelijking volgt: Z W,= a. z t n + bJt n = 1.0 + 1.1 = 1 Hieruit volgt dan ook: z t n+1 = S + P z t n + R.P. z t n = 1. Uit bovenstaande vergelijking volgt, omdat z t n+ , = 0, dat alleen de termen S en P. z t n verantwoordelijk kunnen zijn voor het 1 worden; van z t n+1 . Een beperking voor de bepaling van S en P is dat deze niet tegelijkertijd 1 mogen zijn. Hierdoor moeten S en P aan het onderstaande voldoen. S P 0 1 1 0 In beide gevallen is z t n+1 = 1. Een zo algemeen mogelijke oplossing is dan ook: kies s =_d 6 (dus don't care), hetgeen impliceert dat dan P = S = d 6 . Zoals uit de algemene oplossing van de twee vergelijkingen 2 t„ + , = a- z l„ + b- z t„ z 'n +l = S + P. z t„ + R.P. z t„ bleek, waren de oplossingen voor R, S en P als funktie van a, b en z t n . Dit is weergegeven in de volgende tabel. Deze don't cares worden gebruikt bij het opstellen van de uitkoderingen van R, S en P voor elk geheugenelement uit de teller. De gang van zaken is dan de volgende: 1. breng de termen a en b in een Veitch-diagram aan. Elk vakje uit de Veitch-diagram geeft dan een bepaalde kom- binatie weer van alle uitgangen van het geheugenelement waarmee de teller is opgebouwd. Bijvoorbeeld voor 5 ge- heugenelementen is elk vakje een weergave van een be¬ paalde kombinatie A, B, C, D, E. 2. breng de don't cares voor R. S en P in resp. een 2e, 3e en 4e Veitch-diagram aan. De Veitch-diagrammen zijn van eenzelfde soort als die onder Ie. De plaatsing van deze don't cares is afhankelijk van a en b. Geldt bijvoorbeeld voor vakje 3 van het Veitch-diagram gevonden onder Ie, dat a = 0 en b = 1 en z t n = 0, dan wordt in de vakjes 3 voor het Veitch-diagram geldend voor R, S en P, resp. 0, d 2 en d 2 ingevuld. 3. zijn de bovenstaande twee punten uitgevoerd voor alle geheugenelementen uit de teller, dan wordt voor elk ge¬ heugenelement afzonderlijk bekeken hoe de don't cares het beste gekozen kunnen worden (dus 0 of 1) om een zo eenvoudig mogelijke uitdrukking te verkrijgen voor de R, S en P voorwaarden. Voorbeeld. Gegeven: een 4-bits teller met geheugenelementen A, B, C en D. De uitkoderingen van de elementen van deze teller ten tijde t n en t„ + , zijn zoals in de onderstaande figuur weergegeven is (2421 kode). a... _:j A B C D A B C D o 0 0 0 o 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 1 0 0 1 1 0 1 0 0 0 1 0 0 1 0 1 1 1 0 1 1 1 1 1 0 1 1 0 0 1 1 0 1 1 1 0 1 1 1 1 0 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 Gevraagd: R = f(A, B, C, D) S = f(A, B, C, D) P = f(A, B, C, D) te bepalen voor het geheugenelement A. Uitwerking: Wordt A t n ^, = f(A,B,C,D)t n bepaald dan volgt: A t n+1 = (A.B.C.D + A.B.C.D + A.B.C.D + A.B.C.D + + A.B.C.D)^ In de vorm A t n+1 = aAt,, 4- bAt,, geschreven dan volgt At n+i = {(B.C.D + B.C.D + B.C.D + B.C.D) . A + + B.C.D.A. ( . t. ‘t n+ , = { (B.D + B.C.D + B_Q . A + 8.C.D.A | t„ Hieruit volgt dan a = B.D + B.C.D + B.C b = B.C.D Worden deze a en b in een Veitch-diagram afgebeeld dan wordt onderstaande figuur verkregen. D D C Worden de don't cares afhankelijk van a, b en A voor resp. de S, R en P signalen in een Veitch-diagram weergegeven dan worden de onderstaande figuren verkregen. D D D D R-diagram D D D D S-diagram D D D D P-diagram Verklaring van het Veitch-diagram geldend voor het s signaal. Er geldt: De kombinaties waarbij S als funktie van a, b en A t n 0 zijn, kunnen natuurlijk buiten beschouwing gelaten worden. Plaat¬ sing van de don't cares d 2 , d 5 , d 6 en d 7 kan als volgt om¬ schreven worden: Ie d 2 : deze don't care treedt op bij de voorwaarde a = 0 b = 1 en A = 0. Wordt het linker Veitch-diagram van het S-diagram bekeken, dan blijkt geen enkel vakje van dat diagram te voldoen aan a = 0 en b = 1. Met andere woorden: de don't care d 2 kan niet geplaatst worden. 2e d 5 : deze don't care treedt op onder de voorwaarde a = 1, b = 0 en A = 1. Wordt het linker Veitch-diagram van het S-diagram bekeken, dan blijkt in het gebied waarvoor geldt A = 1 drie vakjes te voldoen aan de voorwaarde a = 1 én b = 0, nl. de vakjes 1l, 13 en 14. In het rechter diagram wordt om reden dat de oplossing van twee ver¬ gelijkingen geldig moet blijven in de vakjes 11, 13 en 14 de don't care d 5 genoteerd. 3e d 6 : deze don't care treedt op onder de voorwaarde a = 1, b = 1 en A = 0. Wordt het linker Veitch-diagram van het S-diagram bekeken, dan blijkt in het gebied A = 0 één vakje te voldoen aan de voorwaarde a — 1 en b = 1, nl. het vakje 4. Om reden dat de oplossing van de twee vergelijkingen geldig moet blijven, wordt daarom in het vakje 4 van het rechter Veitch-diagram de don't care d 6 genoteerd. 4e d 7 : deze don't care treedt op onder de voorwaarde a = 1, b = 1 en A = 1. Wordt het linker diagram van het S- diagram bekeken, dan blijkt in het gebied waarvoor geldt A = I, één vakje te voldoen aan de voorwaarde a — 1 en b = 1, nl. het vakje 12. Om reden dat de oplossing van de twee vergelijkingen geldig moet blijven wordt daarom in het vakje 12 van het rechter diagram de don't care d 7 genoteerd. Het opstellen van de logische formule voor de signalen R, S en P. Het punt is nu bereikt dat de logische uitdrukkingen voor de R, S en P signalen opgesteld kunnen worden. Dit wordt nu zo gedaan dat bij een zo gunstig mogelijke keuze van de don't cares d 0 , d,, d 4 , d 5 , d 6 en d 7 zo eenvoudig mogelijke logische uitdrukkingen voor deze signalen verkregen worden. In het voorgaande voorbeeld zijn niet alle uitzonderingen A, B, C en D gebruikt, nl. de volgende: A.B.C.D, A.B.C.D, A.B.C.D, A.B.C.D, A.B.C.D en A.B.C.D, welke in de Veitch-diagrammen korresponderen met de vak¬ jes 5, 6, 7, 8, 9 en 10. Als in de vakjes 5 t/m 10 een be¬ paalde oplossing genoteerd is, dan kan deze buiten beschou¬ wing gelaten worden. Is er geen oplossing in genoteerd, dan kan men deze vakjes vrij de logische waarde 0 of 1 toeken¬ nen (noem deze don't cares N). Dit toegepast geeft de vol¬ gende Veitch-diagrammen: D D D D R-diagram D D D D S-diagram D D D D P-diagram 548 Kies de don't care als volgt: d 0 = 0, d, = 0, d 4 = 0, d 5 = 0, d 6 = 1 en d 7 = 0 dan worden de logische uitdrukkingen voorR, S en P voor het geheugenelement A: R = 0 S = A.B P = B.C.D Hetopstellen van de logische uitdrukkingen voor R, S en P voor de geheugenelementen B, C en D kan op dezelfde manier gebeuren als dit gedaan is voor het geheugenele¬ ment A. Opmerkingen In deze ontwerpen komen in de logische uitdrukkingen R, S en P voor een bepaald geheugenelement ook zijn ej_gen uitgangsgrootheid voor (b.v. voor het element A : S = A.B). Dit kan omdat een van de eigenschappen van deze elemen¬ ten daaruit bestaat dat zijn uitgang „geruime" tijd, na het hoog worden van zijn besturingssignalen, verandert. Vraag: Ontwerp met behulp van de R, S en P geheugenelementen een 25-deler. De uitkoderingen van de verschillende standen zijn hieronder weergegeven. Stand teller (A B c D E)tn (A B c D E)tn 0 o 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 0 1 1 2 0 0 0 1 1 0 0 0 1 0 3 0 0 0 1 0 0 0 1 1 0 4 0 0 1 1 0 0 0 1 1 1 5 0 0 1 1 1 0 1 1 1 6 0 1 1 1 0 1 1 0 7 0 1 1 r 0 o 1 0 e 0 0 1 0 0 0 1 1 9 0 0 1 1 0 1 0 0 1 10 o o 0 1 0 1 0 1 11 0 1 0 1 1 0 0 12 0 1 1 0 0 1 0 1 0 0 13 1 o 1 0 0 1 0 1 0 1 14 1 0 1 0 1 1 0 0 0 1 15 0 0 0 1 1 0 0 1 1 16 0 0 1 1 1 0 o 1 0 17 0 0 1 0 1 0 1 1 0 18 0 1 1 0 1 0 1 1 1 19 0 1 1 1 1 1 1 1 20 1 1 1 1 1 1 1 0 21 1 1 0 1 1 1 0 0 22 1 1 0 0 1 1 0 0 0 23 1 0 0 0 1 o 0 0 0 24 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Stel eerst de volgende uitkoderingen op. A t n+1 = (a.A + b.A)t n B t n+1 ■= (c.B 4- d.B)t n c t n+ , = (e.C + f.Qt,, D t n+1 = (g.D + h.D)t n E t„+, = U.E + j.E)^ Ga voor de kontrole van Uw antwoord naar 2. 5 Uw antwoord is juist. De door U gevonden waarheidstabel is in de hierbij afge¬ drukte figuur weergegeven. Uit deze waarheidstabel volgt dan: Z = S . R . P , Z + S . R . P .Z + S . R . P Zoals aangegeven was is deze logische uitdrukking alleen zinvol indien ook voldaan is aan de voorwaarde dat de kom- binaties: S.R.P, S.R.P, en S.R.F en S.R.P niet voorkomen. Vraag: Welke van de twee onderstaande uitdrukkingen geeft de meest vereenvoudigde uitdrukking voor het srp-geheugen- element weer? a) Z = S + JP.Z +JR.P.Z .. L .^. ga naar 12 b) Z = S.R.P.Z + R.P.Z. 4- S.R.P . ga naar 8 6 Vraag: Breng voor het geheugenelement B de termen c en d in een Veitch-diagram aan, _ c = A.E + A.D + CD + A.C.E d = C.D.E en bepaal aan de hand van de opgestelde Veitch-diagram- men voor R, S en P (waarin de don't cares als funktie van c, d en B én de niet gebruikte uitkoderingen A, B. C. D en E aangebracht zijn) de logische uitdrukkingen voor deze signalen. Zie voor d 0 t/m d 7 = f(c, d, C) de figuur in hoofdstuk 10. Probeer zelf de oplossing te vinden. Ga voor kontrole van Uw antwoord naar 11. 7 Vraag: Breng voor het geheugenelement C de termen e en f in een Veitch-diagram aan: _ ____ „ _ e = D.E + A.D + B.D + A.B.E + A.B.D f = A.B.D.E + B.D.T Bepaal aan de hand van het boven aangehaalde Veitch-dia¬ gram én de opgestelde Veitch-diagrammen voorR, S en P (waarin de don't cares als funktie van e, f en C én de niet gebruikte uitkoderingen A, B, C, D en E aangebracht zijn) de logische uitdrukkingen voor deze stgnalen. Zie voor d 0 t/m d 7 = f(e, f, C) de figuur in hoofdstuk 10. Probeer zelf de oplossing te vinden. Ga voor kontrole van Uw antwoord naar 14. 8 De door U gevonden logische uitdrukking is niet de een¬ voudigste uitdrukking voor dit geheugenelement. Deze uit¬ drukking kan nog meer vereenvoudigd worden, indien de verboden kombinaties S, R en P aan de uitdrukking toege¬ voegd worden. Dit mag omdat uitgaande van een juiste wer¬ king van dit geheugenelement, de bedoelde kombinaties nooit kunnen voorkomen, m.a.w. don't care zijn. Pas dit toe, keer terug naar 5 en kies een ander antwoord. 9 Uw antwoord is niet juist. De door U opgestelde waarheidstabel zal er als volgt uitzien: Hierin, betekent de v dat de bijbehorende kombinaties van s, r en p verboden zijn. Deze waarheidstabel is niet juist en wel voor de uitkoderingen S. R en P; 000 en 001. In deze gevallen geldt voor het geheugenelement dezelfde logische uitdrukking als die welke in les 4 voor het daar besproken geheugenelement gold. Er geldt dat wanneer P = 0 het geheugenelement hier niet op reageert, zodat de uitgang de waarde z heeft. Dit omda niet bekend is of deze z 0 of 1 is. Voor de uit- kodering van S, R en P: 001, dus wanneer P = 1 verandert de uitgangswaarde van het geheugenelement. Om dezelfde reden als hierboven aangehaald wordt Z in de tabel ge¬ noteerd. Keer terug naar 1 en kies een ander antwoord. 10 De toestanden van de teller ten tijde t„ en t n+1 zijn zoals hieronder weergegeven is. Uit deze twee waarheidstabellen volgt: A n +i = (A.B.C + A.B.C + A.B.C + A.B.C)t n of A t n+ , = { (B + C) . A + B.C.A. } . ^ Hieruit volgt_dan dat in de algemene vergelijking A t„ +1 = a A t n + b . A t n a = B + C en b = B.C Op dezelfde manier zijn ook delogischeuitdrukkingen te vinden: Bt n+i = c . B t n + d. B t n en c tn+ , = e . c t n + c t„. Oplossen van logische uitdrukkingen toegepast op het R.SP- geheugen. De twee vergelijkingen zijn: 1e Z, n+I = a Zt n + b. r t„ 2e z Vh = S + P . \ + R . P. Z t n . ad 1. De eerste vergelijking wordt bepaald door de pro¬ bleemstelling. ad 2. Deze vergelijking is de karakteristiek voor het RSP- geheugenelement. De bedoeling van het oplossen van deze twee vergelijkingen is om voor een bepaald probleem, waarvan de eigenschap¬ pen weergegeven worden door de eerste vergelijking, de volgende grootheden te bepalen. Ie R = f(a, b, Z) 2e S = f(a, b, Z) 3e P = f(a, b, Z) De manier om de 3 bovenstaande uitdrukkingen te bepalen is: _ Ie Bepaal z t n+ , uit de vergelijking z t n+1 = a . z t n + z t n door voor a, b en z t n alle mogelijke kombinaties (8) te nemen. 2e Bepaal met behulp van de uit punt 1 gevonden waarden voor z t n+1 , de logische waarden voor S, R en P uit Z <„-H - s + F- 2 '. + R-P- Z v Uit het totaal van gevonden oplossingen zijn dan de uit¬ drukkingen S = f(a, b, Z) enz. te vinden. Algemene oplossing. 549 a b Ztn Z t*.1 = aZ tn * bZ tn Ztn.1 =S‘P-^R.P.Z tn R S P 0 0 0 0 dO O 0 O O 1 0 dl 0 dl 0 1 0 1 0 d2 d~2 0 1 1 0 d3 0 dl i 0 0 0 34 0 0 • 1 O 1 1 0 d5 0 1 1 0 1 O d6 d6 1 1 1 1 0 d7 0 Toelichting bij de gevonden R, 5 en P. A. a = 0 b = 0 z t n = 0 uit z t n+ , = a . \ + b .\ volgt 2 t„ +1 = 0.0 + 0.1 = 0. dan moet ook gelden dat \ +] = s -f P. Zt„ + R P z t = 0. n Wil dit gelden dan moet: Ie S = 0 _ 2e Omdat z t n = 1 ( z t n = 0) moet P . z t„ = 0; hieruit volgt dat P = 0. 3e Omdat z t n = 0 is in ieder geval R,P z t„ = 0, waaruit volgt dat voor e óf de logische waarde 0 óf de logische waarde 1 genomen kan worden. De resetvoorwaarde is dan in dit geval don't care, vandaar de term d 0 in de tabel. B. a = 0 b = 1 z tn = 1 uit Zt n + 1 = a . z t n + b . \ volgt z t n + 1 = 0.1 + 1.0 = 0. Hieruit volgt ook: \ +] = S + P. z t n + R.P. z t n = 0. Wil dit gelden dan moet: Ie S = 0 zijn 2e omdat z t n = 1, is P.Zt n altijd 0 d.w.z. P is don't care. Verder geldt, omdat z t n = 1, dat dan R .? altijd 0 moet zijn. Om de oplossing zo algemeen mogelijk te houden wordt R, =1 d 3 gesteld met het^ gevolg dat, omdat R. P = 0, d 3 . P = 0 P = d 3 (a . a = 0). Op soortgelijke wijze is voor de andere gevallen de S, R en P te bepalen. Vraag: Verifieer dat in het geval a =_1 b = 1 en z t„ = 0 de waar¬ den R = 0, S = d 6 en P = d 6 juist zijn. Ca voor kontrole van het bovenstaande naar 4. 11 c = A.E + A.D + C.D + A.C.E d = C.D.E De volgende logische waarden voor d 0 , d,, d 4 , d 5 , d 6 en d 7 kunnen gekozen worden, nl. d 0 = 0, d, = 1, d 4 = 0, d 5 = 0, d 6 = 1, d 7 = 0. Dan vojgt hieruit, wat gemakkelijk na te gaan is, dat: R b = A.B.D.E. + A.B.C S B = B.C.D.E 12 De door U gevonden oplossing is juist. Immers uitgaande van het feit dat het geheugenelement juist funktioneert, mag zonder bezwaar de verboden kombinaties S, R en P aan de funktie Z toegevoegd worden (deze kombi¬ naties zijn don't care). In het Karnaugh-diagram hieronder afgebeeld, zijn Jouiten de termen SXP.Z, S.R.P.Z en S.R.P. de don't cares S.R.P, S.R.P, S.R.P en S.R.P weergegeven. Uit dit diagram is de uiteindelijke meest vereenvoudigde funktie te vinden. R Z Z = S + P.Z + R.P.Z Bij het ontwerp van tellers is het oplossen van logische ver¬ gelijkingen een belangrijk onderdeel. In het geval van b.v. een 4-bitsteller waarvan de uitgangen A, B, C en D zijn dan is het steeds mogelijk de volgende logische uitdrukkingen op te stellen. A = a.A 4- b.A B = c.B 4 d.B C = e.C + f.C D = g.D 4 h.D Hierin zijn a t/m h, afhankelijk van de te gebruiken kode voor de teller, stééds een bepaalde logische formule met als variabelen de uitgangen van de geheugenelementen. Vraag. Gegeven de onderstaande toestanden van een 3-bits teller. Bepaal met behulp van deze twee waarheidstabellen de logische uitdrukking A t n + , = a .% + b . A t n . ten tijde t n ten tijde t n „ ] ABC > CD O 0 0 0 0 0 1 0 1 1 0 1 0 1 1 o 1 1 1 1 O 1 1 0 0 0 0 1 0 1 1 0 1 0 1 1 0 1 1 1 1 O 1 1 0 0 0 0 0 Ca naar 10 en kontroleer uw antwoord. 13 Worden de termen a en b in een Veitch-diagram aange¬ bracht dan wordt onderstaande figuur verkregen. D In de onderstaande figuur is de oplossing weergegeven voor R, S en P als funktie van a, b, A t n . De Vejtcb-diagrammen voor R, S en P zijn opgesteld op de manier zoals in hoofdstuk 4 is verklaard, dus ook rekening houdend met de uitkoderingen van A, B, C, D en E die niet voorkomen (de don't cares N). 550 R-diagram S-diagram P-diagram D D S-diagram P-diagram Kies d 0 = O, d, = O, d 4 = O, d 5 = O, d 6 = O en d 7 = 0. Hieruit volgt dan uit het Veitch-diagram voor R en S reset signaal R A = 0 set signaal S = O Voor het signaal p volgt dat door N uit vakje 8 de logische waarde 1 te geven en die uit de vakjes 4, 5, 25, 26, 27 en 29 de logische waarde 0, dat P A = A.B.D.Ë + A.B.C.D.Ï. Ca naar 6. 14 D E E R-diagram e f c r S P o 0 0 dO O O 0 0 1 dl O dï 0 1 0 0 d2 d2 0 1 1 d3 0 d3 1 0 0 d4 O O 1 0 1 O d5 O 1 1 0 O d6 d6 1 1 1 O d7 O e = D.È _+ A.D_+ B.D + A.B.E + A.B.D f m A.B.D.E + B.D.E Wordt d 0 = 1, d, = 1, d 4 = 0, d 5 = 0, d 6 = 0 en d 7 = 0 gekozen, dan volgt Rc = A.B.D + A.D.E + A.B.D.Ë + A.B.D Sc = 0 Maar A.B.D is overbodig, dit is uit de tabel in hoofdstuk 4 te zien. Pc = B.C.D.Ë -f A.B.D Bepaling R, S, P voorwaarden geheugenelement D. 9 9 h 9 9 h N N 9 9 N 9 9 9 9 9 9 9 h 9 9 h 9 9 9 9 9 N N N N 9 E E R-diagram D D S-diagram P-diagram 9 h Dt n r S P o 0 o dO 0 O 0 o i dl 0 Ei 0 i 0 0 d2 d2 0 i 1 d3 O d3 1 0 0 d4 O O 1 0 1 O d5 O 1 1 0 O d6 d6 1 1 1 O d7 O g = B +_C.E + A_E_ h = A.B.C.E -f A.B.C.E Worden de don't cares als volgt gekozen: d 0 = 1, d, = 1, d 4 = 0, d s = 0, d 6 = Ten d 7 = 1, dan volgt uit de Veitch- diagrammen R d = A.B.C.E + A.B.C.E S D = B.C.E. P D = 0 Bepaling R, S en P voorwaarden geheugenelement E. R-diagram D D S-diagram P-diagram i J Et n r s P 0 0 o dO 0 O 0 0 i dl 0 dl O 1 0 O d2 d2 0 1 1 d3 0 d3 1 0 0 d4 O O 1 0 1 O d5 O 1 1 0 O d6 d6 1 1 1 O d7 O i = A.B.D + B.C.D + A.C.D + A.BXI _ j = A.B.C -f B.C.D. + A.B.C.D + A.B.C.D Worden de don't cares als volgt gekozen: d 0 = 0, d, = 0, d 2 = 0, d 3 = 0, d 4 = 0, d 5 = 0, d 6 = 1 en d 7 = 1, dan volgt uit de Veitch-diagrammen: S E = B.C _+ A.B.C + A.B.C.D _ P E = A.B.C.D.E + A.B.C.E + A.C.D.E + A.B.E R e = 0 Duidelijk is nu hoe m.b.v. de Veitch-diagrammen een be¬ paald probleem aangepakt kan worden. In het voorbeeld van de 25 deler is het aantal logische bouwstenen nog vrij groot, dit nu kan beperkt worden door de keuze van een eenvou¬ diger uitkodering van de diverse standen, zoals in het vol¬ gende getoond kan worden: 551 De uitkoderingen P c , P D , P E kunnen nog enigszins vereen¬ voudigd worden door te stellen dat de P ingang slechts reageert op een 1 -► 0 overgang. Voor P c = A.B volgt dan: door de overgang van A van 1 naar 0 gaat ook B van 1 naar 0 welke dan gevolgd wordt door het veranderen van de stand van geheugenelement C. Hieruit volgt dan dat voor P c geschreven kan worden P c = B. Eenzelfde redenering kan opgesteld worden voor P D en P E zodat dan volgt P D = C; P E = D. De totale schakeling van de 25 deler wordt dan: In de voorgaande lessen zijn allerlei methoden besproken sprake zijn gekomen, echter geeft het de lezer wel de nodige die toegepast kunnen Worden om digitale schakelingen met ondergrond om de literatuur op dit gebied te kunnen volgen, behulp van Boolese Algebra te ontwerpen. Dit wil niet zeg- In de laatste les zal een schakeling met toepassing van de gen dat in het voorgaande alle facetten van deze algebra ter Boolese Algebra bepaald worden. Tabel 1 . draad: no. 36SNB, 019 mm emaille draad, spoelvorm: TRW 7 M56BB1, 5,5 mm 0, wikkel- lengte 4 cm. kondensaoren: 68 pF, zilver mika. primair: 21 wdg (pen 3-4) aftakking op 14 wdg van ,,koude” einde (pen 3-6) R p = 19,3 kOhm R p aft. = 3,28 kOhm sekundair: 21 wdg (pen 2-1) aftakking 7 wdg van koude einde (pen 5-1) R s = 19,3 kOhm R s aftak. = 350 Ohm koppeling: met een belasting van 4,7 kOhm tus¬ sen 1 en 5, kQ = 0,8 bandbreedte: — 1 dB bij 2 Af = 180 kHz — 3 dB bij 2 Af = $70 kHz —10 dB bij 2 Af = 490 kHz Tabel 2. draad: no. 36 SNB, 0,19 mm emaille draad, spoelvorm: TRW 7 M 56 BB1, 0 5,5 mm, wikkel- lengte 4 cm kondensatoren: 82 pF zilver mika. primair: 21 wdg. (pen 4-3), Q = 55 aftakking op 13 wdg. van koude einde (pen 6-3). sekundair: 21 wdg. (pen 2-1), Q — 62 aftakking op 5 wdg. van koude einde (pen 5-1) Met een belasting van R L = 3k9 over pen 5 naar pen 1 moet een Q over pen 2 en pen 1 gemeten worden van 55 . koppeling: Met de sekundaire belast als boven is aangegeven en een parallel konden- sator van 82 pF mika, is de Q van de primaire gelijk aan 30,5. bandbreedte: (3 dB) : ± 115 kHz. PRIMARY 4 6 1 SECONDARY 3 5 2 PRIMARY 4 6 1 SECONDARY 3 5 2 DE 703 (L) EN ZIJN TOEPASSINGEN vervolg pagina 523 banen gebruik te maken van epoxy- materiaal. Persé nodig is dit niet en de prijs van het printje zal zeker drie maal zo hoog uitvallen dan een uit¬ voering in hardpapier (pertinaks). In de printservice is de print in pertinax uitgevoerd. Een absolute voorwaarde is de toepassing van goede konden¬ satoren; polyester printkondensatoren zijn uitstekend. Echter ook de betrek¬ kelijk ouderwetse mika (schijf) kon¬ densatoren zijn prima en dikwijls niet duur. De print is zo getekend dat ook miniatuur MF-transformatortjes kun¬ nen worden gebruikt uit de goedkope Japanse draagbare radio’s. Deze types zijn dikwijls gekodeerd d.m.v. kleuren, c.q. gekleurde kernen. De transfor¬ mator met een gele indikatie is be¬ doeld voor de koppeling van de tuner met de MF-trap. De „roze” trafo’s zijn de normale MF-trafo’s terwijl de „zwarte” types als discriminatiespoel kunnen worden gebruikt. Literatuur: National Semiconductor Application note no. TP-8. National Semiconductor Application note no. AN-6. Fairchild SGS Application Bulletin APP-151. 470 p o of UIT ” I 330 p T4 fig.9 553 TELLEN, INSTELLEN OF BEIDE? • complete teldekaden in kleine behuizing • eenvoudig tot plug-in blokken samen te bouwen • voorwaarts- en terugtellend • impulsgevers, voorversterker in zelfde huis • diverse typen opnemers leverbaar • voorts diverse typen tellers in stofdichte behuizing De -eleclramahd. teldekaden laten zich uitstekend samenbouwen tot elke gewenste elektronische teller door kombinatie met de instelschakelaars van • keuze uit 4 typen - o.a. Mini - • alle koderingen leverbaar • samen te bouwen tot blokken • eenvoudige plug-in montage • soldeer- en stekeraansluiting • hardvergulde kontakten VAN SWAAY ELECTROTECHNIEK N.V. ELECTROTECHNISCHE MIJ. GEBR. VAN SWAAY DEN HAAG - TELEFOON 070 - 63 29 50 POSTBUS 249 - STADHOUDERSLAAN 16 - 18 CE-5A - \ EEN GOEDE TOEKOMST.... is er ook voor u in de elektro-, radio-elektronica- en televisie¬ techniek. Maar hiervoor moet u een erkend vakdiploma bezitten. De wet eist dit, als u zelfstandig een bedrijf wilt leiden,- het be- drijfs even vraagt dit voor belangrijke functies eveneens. Door onze opleidingen kunt u snel en zeker het diploma behalen dat u nodig hebt. De opleiding is geheel schriftelijk en direkt op het examen gericht. Ongeregelde vrije tijd is geen bezwaar door onze Speciale opleidingsmethode waarbij u direkt de complete leerstof ontvangt, zodat u zelf uw studietempo kunt bepalen. U werkt met de grootst mogelijke ze¬ kerheid van slagen door onze examenwaarborg. Vraagt inlichtingen U ontvangt dan kosteloos onze Gids voor Zelfstudie, Elektro, Radio-elektronica en Televisie, met overzichten van de examen¬ eisen, de leerstof en vele andere waardevolle gegevens. Indien u persoonlijke vragen hebt, staan in geheel Nederland onze adviseurs tot uw dienst. Verenigde Leergangen voor Sehriftelijk Onderwijs CENTRUM VOOR VESTIGINGSOPLEIDINGEN L ln scripto sapienta Tuinlaan 165 - Schiedam - Telefoon (010) 269712 _______ Welk diploma wilt u behalen? Transistortechniek Elektro winkelier Radio-/Televisiedetailhande- laar Elektrotechnisch Installateur Radio-/Televisie-installateur Sterkstroommonteur Radiomonteur VEV Elektronicamonteur NERG Radiotechnicus Elektronicatechnicus NERG Televisiemonteur Televisietechnicus Middenstandsdiploma 554 BOEKEN DER TONBAND-AMATEUR door Dr. Ing. Hans Knobloch Oorspronkelijk werd dit boek gepubliceerd met het doel een zo groot mogelijk geïnteres¬ seerd publiek een verantwoor¬ de voorlichting te geven om¬ trent het gebruik van een bandrekorder in de huiselijke sfeer. Naast een opsomming van de theoretische grond¬ slagen worden voor- en na¬ delen en eigenschappen van verschillende typen verkrijg¬ bare apparaten besproken. Verder wordt dan ingegaan op de 2- en 4-sporen techniek, het gebruik van de mikrofoon, het maken van stereo-opna- men en het maken van truck- opnamen. Dit alles wordt op een prettige en duidelijke wij¬ ze gedaan zonder dat de auteur zich verliest in breed¬ voerigheid. Bijzonder is dat de auteur bovendien bespreekt hoe de bandrekorder kan wor¬ den ingeschakeld bij dia- en smalfilmvertoningen. Ook wordt een hoofdstuk ge¬ wijd aan mogelijk optredende storingen. Dat dit boek beantwoordt aan zijn doel blijkt wel uit het feit dat nu de 8e druk verschenen is. Deze geheel aan de mo¬ derne techniek aangepaste uitgave werd uitgegeven door Franzis Verlag te Munchen. In Nederland is de uitgever: N.V. Uitgeverij de Muider- kring te Bussum. Prijs ƒ 13,50. BIJZONDERE HALF¬ GELEIDER DIODEN EN TRANSISTOREN door Ir. D. S. Tan In de meeste boeken die be¬ trekking hebben op de mo¬ derne halfgeleiders, wordt over het algemeen weinig aandacht besteed aan „bijzon¬ dere” halfgeleider dioden en transistoren zoals zenerdioden, unijunction-transistoren, thy- ristoren en triac’s. Het boek „Bijzondere halfgeleider dio¬ den en transistoren” van Ir. Tan voorziet in deze, echt wel opmerkelijke, lakune. Zoals de auteur al in zijn inleiding zegt, is het boek bestemd, door het speciale karakter van de onderwerpen, voor die elek- tronicus die de nieuwste half¬ geleiders in zijn schakelingen wil toepassen. Daarom is Ir. Tan uitgegaan van een zekere basiskennis omtrent de half¬ geleider technologie. Allerlei wetenswaardigheden en speciale puntjes haalt de auteur naar voren die onge¬ twijfeld gebaseerd zijn op een grote ervaring. Ondanks het speciale karakter van dit boek, kunnen wij dit werk, buiten de professionele mensen, zon¬ der meer aanbevelen voor elke geïnteresseerde amateur. Wel dient een zekere kennis omtrent de halfgeleiders aan¬ wezig te zijn. Het boek bevat 186 pagina’s, verlucht met een groot aantal keurige illustraties. Prijs ƒ 12,50. Uitgave: Uit¬ geverij N.V. A. E. Kluwer, Deventer. 38 TRANSISTOR- SCHAKELtNGEN door Richard Leger. Van de uitgeverij Zomer en Keunig in Wageningen zijn onlangs de eerste twee deel¬ tjes uitgekomen van de nieu¬ we serie „Transistorschakelin- gen”. Deel 1 is het werkje „38 Transistorschakelingen” van Richard Leger, oorspron¬ kelijk in het Duits uitgebracht door Verlag und Druckerei Frech oHG, Stuttgart-Bot- nang. Het boekje bevat zoals gezegd 38 schakelingen, die stuk voor stuk beproefd zijn op hun goede werking. De ontwerpen zijn duidelijk be¬ handeld om ook beginnende amateurs de mogelijkheid te bieden met sukses de schake¬ lingen na te bouwen. De auteur is hierin bijzonder goed geslaagd. Het geheel is een handzaam boekje geworden dat ondanks de prijs (ƒ 5,95) voor amateurs zeker fijn is om te hebben. De Nederlandse vertaling is van W. Mehl. SCHAKELINGEN MET THYRISTOREN EN TRANSISTOREN door Helmut Glaser Deel tftvee van de serie „Tran- sistorschakelingen” van de uit¬ geverij Zomer en Keunig in Wageningen wordt gevormd door het boekje „Schakelingen met thyristoren en transisto¬ ren”. Het is evenals deel 1 oorspronkelijk in het Duits verschenen bij Verlag und Druckerei Frech oHG, Stutt- gart-Botnang, en in het Neder¬ lands vertaald door W. Mehl. Opvallend is het uitgebreid gebruik van thyristoren. Dit nog door lang niet alle ama¬ teurs _ geheel duidelijke onder¬ werp wordt zeer goed uiteen¬ gezet en vele praktische scha¬ kelingen worden behandeld. Evenals deel 1 een handzaam en fijn boekje. De prijs is ƒ 5,95. FUNKTECHNIEK OHNE BALLAST door Otto Limann Het onlangs bij Franzis Ver¬ lag - München uitgekomen boek „Funktechniek ohne bal¬ last” van Otto Limann is een nieuwe (10e) uitgave van dit boek in de bekende „Ohne Ballast”-serie. Op de hem eigen, duidelijke wijze behan¬ delt Limann de gehele ont- vangsttechniek, aangepast aan de huidige stand van de tech¬ niek. Zo werden ook alle sym¬ bolen genormaliseerd. In Ne¬ derland wordt het boek uit¬ gegeven door De Muiderkring N.V. te Muiden. De prijs is ƒ 20,40. DIODEN-, RÖHREN- UND TRANSISTORVOLTMETER door Otto Limann Dit nieuwe in de Radio Prak- tiker Bücherei reeks (no. RPB 33/35) verschijnende boek, is een aan de stand van de huidige meettechniek aangepaste voort¬ zetting van het bekende boek Röhrenvoltmeter, eveneens van de hand van Otto Limann. Door de nieuwe ontwikkelin¬ gen bleek het nodig te zijn het reeds bestaande boek niet al¬ leen aan te passen maar geheel te herschrijven. Het resultaat is dan ook een totaal nieuw leerboek dat werkelijk up-to- date is. Na een grondige theoretische inleiding worden verschillende meetinstrumenten beschreven en praktische schakelingen ge¬ geven. Het is werkelijk ver¬ bazend op welke eenvoudige manier Limann er in slaagt, in een uiterst eenvoudige stijl, de lezer een veelheid van ken¬ nis bij te brengen, zonder dat de tekst onleesbaar of ver¬ moeiend wordt. Bezitters van de bekende boeken uit de „Ohne Ballast”-serie, zullen hierbij niet vreemd opkijken. Het boek is keurig verzorgd, bevat 178 bladzijden en 160 af¬ beeldingen en is in het Duits geschreven. Dioden-, Röhren- und Transistor-Volcmeter wordt uitgegeven door Franzis- Verlag te München en in Nederland gevoerd door de uitgeverij De Muiderkring N.V. te Bussum. De prijs bedraagt: ƒ 8,20. □CJDEKD - Elgenco Incorporated. De firma Koopman & Co Electronica N.V., Stadhouders¬ kade 6 te Amsterdam, deelde ons mee dat zij de vertegen¬ woordiging verkregen heeft van de Amerikaanse firma El¬ genco Incorp. Het leverings¬ programma omvat een uitge¬ breide serie ruisgeneratoren voor diverse doeleinden. Een ’short form catalog’ kan bij Koopman worden aange¬ vraagd. - N.V. Kinotechniek. Op 7 januari j.1. werd het nieuwe pand, gelegen aan de Domineeslaan 81 te Zwanen¬ burg/Halfweg, door de N.V. Kinotechniek betrokken. Het zij deze firma toegewenst dat zij in de komende jaren even¬ veel sukses zal hebben als in de afgelopen jaren sinds 1910, het geval was. - RTV-detail en groothandel in elektronica. Sinds enkele maanden heeft de firma RTV in een pand aan de Constant Rebecquestraat 14 te Den Haag, een komplete bedrijfstelevisiestudio ingericht. Hierdoor is het mogelijk erva¬ ring op te doen met appara¬ tuur voor bedrijf stele visie on¬ der leiding van deskundige technici. BROCHURES - Messen & Steuern no. 18. Een uitgave van Endress & Hauser G.m.b.H. te Maulburg. Interessante uitgave over meet- en regelproblemen in de in¬ dustrie. Het blad is aan te vragen bij Endress & Co, Es¬ laan 10 te Bussum. - Graetz Radio Fernsehen. Graetz Nederland N.V., stuur¬ de de nieuwe verzamelfolder waarin alle KTV-apparaten, ZW-apparaten alsmede radio- apparaten zijn opgenomen. De smaakvol uitgevoerde folder, gesteld in de Duitse taal, kan worden aangevraagd bij Graetz Ned. N.V., Ant. Fok- kerlaan 30-36 te Haarlem. - Semikron Silicium gleich- richter, Selengleiphrichter und Thyristoren. De firma Semikrbn stuurde de nieuwe brochure omtrent het leveringsprogramma van dit bekende merk. Het kan wor¬ den aangevraagd bij Seipikron, fabriek van gelijkrichterele- menten N.V., Weerpad 5 te Zaandam. 555 MEDISCHE FACULTEIT ROTTERDAM Bij de TECHNISCHE DIENST van de Medische Faculteit Rotterdam bestaat thans door de snelle uitbreiding plaatsingsmogelijkheid voor een ELEKTROTECHNISCH TEKENAAR Hij zal worden toegevoegd aan het Stafbureau van de Technische Dienst en onder meer tot taak krijgen: - het bijhouden van revisietekeningen van zeer uiteenlopende elektrotechnische en regeltechnische installaties - het in tekening brengen van de nodige uitbreidingen van het gebouwencomplex t.a.v. elektrotechnische installaties. Naast het bezit van het diploma ULO-B en het diploma UTS-E ( of ge¬ lijkwaardig diploma) is tekenkamerervaring een vereiste voor de goede uitoefening van deze funktie. Het salaris, volgens Rijksregeling, is afhankelijk van opleiding en er¬ varing. Schriftelijke sollicitaties te richten aan het Hoofd van de Afdeling Per¬ soneelszaken, Medische Faculteit Rotterdam, Postbus 1738 te Rotter¬ dam, onder vermelding van vacaturenummer 380. DEMAGNETISATIE-SPOEL Onmisbaar vóór de ) KLEUR-TV service dienst * Gewicht: 1000 gram ★ Diameter: 250 gram * Aansluitsnoer -f drukschakelaar Prijs f 48,- netto af Amsterdam —_ excl. o .b. HANDELS- EN INGENIEURSBUREAU reedrelais ^ ^ j © r ^| miniatuur reedrelais en vermogenreedrelais van buhman bieden verrassende mogelijkheden, tot maximaal 3 omschakelkontakten. klein van formaat, groot van prestatie. uitgebreide dohumentatie beschikbaar K. elauma nu t polluxstraatlO denhaag / tel 070 837500 telex 31783 RADIO-HOLLAND n.v. vraagt voor haar beproevingsafdeling annex laboratorium in Amsterdam-Osdorp, Jan Rebelstraat 14 RADIO-TECHNICUS Voor deze interessante en verantwoordelijke funktie is een NERG- of gelijkwaardig diploma gewenst. Geboden wordt een prettige werkkring in een goed verzorgde omgeving en gunstige salaris¬ en arbeidsvoorwaarden. Sollicitaties te richten aan Radio Holland N.V. Keizersgracht 562 te Amsterdam, telefoon (020)-64242, toestel 28, afdeling Personeels¬ zaken. de rijksoverheid vraagt voor het Ministerie van Landbouw en Visserij t.b.v. de Stichting Technische en Fysische Dienst voor de Landbouw te Wageningen uts-ers elektrotechniek die op het algemeen elektronisch laborato¬ rium zullen assisteren bij de ontwikkeling van getransistoriseerde meet- en regel- apparatuur t.b.v. het landbouwkundig onderzoek. Voorts o.m.: verrichten van kwaliteits¬ controles, opsporen en verhelpen van storingen in samengestelde elektronische apparatuur, monteren van nieuw ontwikkel¬ de instrumenten. Vereist: diploma UTS-elektrotechniek en diploma radiomonteur NERG Diploma radiotechnicus NERG strekt tot aanbeveling. Salaris tot max. f 1000,- per maand. Schriftelijke sollicitaties onder vacaturenummer 9-0752/0951 zenden aan de Rijks Psychologische Dienst, Prins Mauritslaan 1, ’s-Gravenhage. AOW-premie voor Rijksrekening. De salarissen zijn exclusief 6% vakantieuitkering 557 BAUR - ELECTRONIC - SERVICE VENLO KLEINE KERKSTRAAT 1 hoek GELDERSEPOORT TEL. 04700-1 71 54 PHILIPS BOUWPAKKETTEN-SETS Set HF306 Stereo - Hi-Fi stuurversterker . . f 67,50 Set F309 10 W Hi-Fi eindversterker laagohmig f 60,— Set HF308 10 watt Hi-Fi mono-versterker . . f 75,— Set HF310 10 watt Hi-Fi transistorversterker . f 55,— Set HF306 - 308 - 309 bestaan uit: alle onderdelen zoals kast, frontplaat, chassis, prints, potmeters, knoppen, trafo’s, bevestigingsbeugels, enz. enz. Met complete beschrijving en schema’s. Uitgezonderd de standaardonderdelen, welke u in iedere onderdelenzaak (ook bij ons) normaal kunt kopen, zoals buizen, transistoren, condensatoren, weerstan¬ den, tules, draad, tin, enz. Alleen HF310 is zonder kast en standaard-onderdelen. Speciale aanbieding! Luidspreker 80 mm 0 0,2 W 8Q. Zo lang de voorraad strekt . . . f 1,25 Hoge-tonen-speaker 10 W t/m 20 000 Hz. f 7,95 Isophon Tweeter HM10C met 5 /biF condensator. f 9,70 National mini stereo-box afm. 10 X I8V2 X 12V2 cm, 100 t/m 30 000 Hz, 10 W, p. stel 2 stuks f 158,— Originele Hirschmann antenne voor portables met kniegewricht. Zwaar verchroomd. 2 uitvoeringen, per stuk ....f 4,95 Recorder motoren 220/110 V, 3000 RPM 50 Hz. f 4,95 Motor met vertraging 220 V, event. voor antenne-rotor of etalage, 2 toeren per min. oer¬ sterk . f 14,— Dynamische microfoon met super nier karakter . . . . f 17,50 Stereo-hoofdtelefoon . . . . f 27,50 Stereo-hoofdtelefoon met toon¬ regeling . f 37,50 Transistoren - Dioden Siemens AD150 ...... f 2,95 Let op deze stunt AF139.f 1,75 100 stuks .f 150,— AF239 . f 1,75 100 stuks .f 150,— AF106.f 1,75 100 stuks .f 150,— AD 166.f 1,75 100 stuks .f 150,— AD167.f 1,75 100 stuks .f 150,— AD155.f 1,10 100 stuks .f 90,— Verder nog honderden typen halfge¬ leiders tegen gereduceerde prijzen uit voorraad. 2N2926 oranje/geel . . . . f 1,25 2N2926 groen.f 1,40 BFY39II.f 1,75 Nieuw!!! Di-Triac RCA40432 ± 6 A.f 19,50 BA100 - 1N914.f 1,25 DECADE COUNTER S DM7530/DM8530 . . . f 47,50 Zehner-dioden 400 mW 1 - 3,9 - 4,7 - 5,6 - 6,8 - 8,2 - 10 - 12 - 15 - 18 - 22 - 27 - 33 V per stuk.f L— Zehner-dioden 1 W in boven¬ staande spanningen, per stuk f 1,40 100 juA ïndicatiemeter . . . f 6,75 ELCO’S N.V. miniatuuruitv. 500 ^F 40 V . . . . f 1,50 1000 juF 40 V . . . . t 1,65 2500 ^F 40 V . . , . t 3,10 5000 juF 40 V . ... f 5,25 2500 70 V . ... f 5,70 Valvo Philips elco’s 250 juF 40 V . . . . f 1,— 800 juF 25 V . . . . f 1,— 1600 juF 18 V . . . . f 1,50 50 uF 400 V . . . . f 1,75 50 + 50 juF 450 V . . . f 2,75 Weerstanden V* W.f 0,10 Wisometer inbouwinstrumenten alleen voor Nederand in alle waarden uit voorraad leverbaar. Folders op aan¬ vraag. Stereo-microfoon TD66 Telefunken met tafel-standaards van f 105,— nu voor ƒ 59,— ■ Assortiment silicium transistoren klein vermogen B| 10 stuks PNP vergelijkbaar met BC116 - 126 - 137 - 153 en 2N2904 1H| 10 stuks NPN vergelijkbaar met BC113 - 114 - 132 - 171 tot 173 Totaal 20 stuks f 4,95 Assortiment HF transistoren metaaluitvoering TO -18 10 stuks NPN vergelijkbaar met 2N706 - BF161 - 166 en 175 U 10 stuks NPN vergelijkbaar met 2N2217 - 2219 - 2221 - 2845 - 2847 en BSX30 jW 10 stuks PNP vergelijkbaar met 2N995 - 996 en 1713 Totaal 30 stuks f 5,25 MÊ POSTORDERS. Verzendkosten koper. Betaling bij vooruitbetaling op onze bank Haffmans en Steegh Venlo 1047510 of onder rembours. Op ons nieuwe gironummer 1780345 t.n.v. J. Baur, Venlo. 558 ELEKTRONENBUIZEN HALFGELEIDERS BEELDBUIZEN Voor alle zekerheid in elektronica Kenmerkend voor Pope elektronenbuizen, halfgeleiders en beeldbuizen is de constante kwaliteit, de functionele toepassing, de ruime keus, de geweldige service. Radoma N.V. - Amsterdam - Tel. (020) 50161 •JJ ^ Ö) ^ £ S i » ci GROENEWEGJE 14 - DEN HAAG - TELEFOON 070-11 2022 - GIRO 201 309 Bandrecorder vl iegw iel met lager diameter 1 15 mm 0 met geslepen as ] 5 mm 0 f 12 ,50 j Papstmotor 110-1 30-1! 50- 220-240-260 Volt : 50 Hz as dikte 4 mm f 12 ,50 UHF tuner 2e net PC 86- PC 88 ant aansluiting 300 ohm met fijn en grof regeling ƒ 19,50 SPECIALE AANBIEDING LUIDSPREKERS model A, AD 2218 Z 8 ohm-0,3 watt f 2,25 model B AD 2216 Z 10 ohm-0,7 watt f 2,50 model E AD 3417 S 3 ohm-1 watt f 3,50 model H AD 1300 HZ 25 ohm-3 watt f 2,95 molel K AD 3316 S 8 ohm-1 watt f 2,75 model M AD 3460 5 ohm-3 watt f 6,95 model P AD 3701 5 ohm-1 0 watt ƒ19,50 model O 25 ohm-3 watt f 8,95 model X AD 3690 5 ohm-6 watt f 8.95 AD 2460 5 ohm-3 watt ƒ6,95 AD 2700 AM 800 ohm-3 watt ƒ 7,95 Wieltjes voor TV- of radiotafels 4 stuks voor f 1,95 NSF-UHF tuner PC 86- PC 88. ant aansluiting 300 ohm ƒ 24,75 Heco drukkamer luid¬ spreker 5 ohm, 1 watt Extra speciale aanbieding Tantaal-condensatoren In diverse waarden a f 0,45 per stuk alles klein model (parelmodel) in 3 volt uitvoering 40 - 50 -100 pi in 6 volt uitvoering 10 - 20 - 22 - 33 - 47 jif in 10 volt uitvoering 4,7 - 5 - 10 - 33 ptf in 16 volt uitvoering 22 \if in 20 volt uitvoering 4,7 - 7 - 15 uf in 25 volt uitvoering 1 - 2 - 4,7 - 10 jif in 35 volt uitvoering 0,5 - 4 - 4,7 j^f W m w Opbouw Sprint Toerenmeter. 1 mA. 270 graden. . . . f 49,50 Inbouw Rally Toerenmeter. 1 mA. 270 graden. . . . f 39,75 Tacho inbouwset te gebruiken voor beide meters met printje en IC uL 914 f 9,50 567 RADIO-S ERVICE TWEN TH E’N.V.- - » - GROENEWEGJE 14 - DEN HAAG - TELEFOON 070 -11 20 22 - GIRO 201 309 DEN HAAG Grundig luidspreker 5 Ohm. 4 Watt Afm.: 15 x 21 cm. f 9,50 Tussentijdse uitverkoop en prijswijzigingen voor¬ behouden. Telefunken kunststof ra- diokastje. In drie kleu¬ ren: noten, grijs en licht¬ blauw. Afm.: 32 cm breed, 13 cm diep, 18 cm hoog. f 2,95 Onze zaak is op maan¬ dag de gehele dag GESLOTEN Vlakcellen B30C 100/150 B30C 150/250 B30C 300/500 B30C 450/700 B30C 600/1000 B60C 400 B150C 60 B150C 100 B250C 75 B250C 100 B250C 125 B300C 80 Staafcellen B250C 75 B250C 50 Blokcel brug 25 V, 5 A I TRANSISTOREN AF 121 ƒ 2,50 BF 196 ƒ 2,20 SGS-FAIRCHILD AF 124 ƒ 2,10 BF 197 ƒ 2,40 Geintegreede Dubbele transistoren AF 125 ƒ 2,10 BF 200 ƒ 3,50 schakelingen 2C 415 ƒ 6,55 AF 126 ƒ 1,95 OC 44 ƒ 1,50 UBA990028X ƒ 4,— 2V435 f 10,15 AF 127 ƒ 1,80 OC 45 ƒ 1,50 UBA991428X f 4,— AF 139 f 2,95 OC 57 ƒ4,— UBA992328X ƒ 7,30 AF 178 ƒ4,— OC 58 ƒ4,- Dioden AC 107 ƒ 3,90 AF 179 ƒ 3,90 OC 59 ƒ 4-25 EA 403 f 0,45 AC 125 ƒ 1,50 AF 180 ƒ5,— OC 60 ƒ 4,25 EB 383 f 0,85 AC 126 ƒ 1,60 AF 185 ƒ 3,75 OC 71 ƒ 1,75 EC 402 ƒ 1,15 AC 127 ƒ 1.75 AF 186 ƒ 2,95 OC 72 ƒ 1,20 EC 401 ƒ1,45 AC 127/ AF 239 ƒ 3,90 2-OC 72 ƒ 2,40 128 ƒ 3,55 AU 103 ƒ 14,— OC 74 ƒ 1,20 ZENERDIODEN AC 127/ AU 104 ƒ 19,50 2-OC 74 ƒ 2,40 132 ƒ 3,40 BC 107 ƒ 1,50 OC 76 ƒ 1,20 250 mW AC 128 ƒ 1,80 BC 108 ƒ 1,50 OC 79 ƒ 1,20 a ƒ 2,25 per stuk AC 128/01 ƒ 2,— BC 109 ƒ 1,50 AC 117 ƒ 2,20 ZG 3,9 OA 126/12 2-AC 128/ BC 112 ƒ 2,85 AC 122 ƒ 1,60 ZG 4,7 OA 126/14 01 ƒ4,— BC 147 ƒ 1,50 AC 124 ƒ2,40 ZG 6,8 OA 126/18 AC 132 ƒ 1,65 BC 148 ƒ 1.50 AC 131 ƒ 1,50 ZG 1 2 BZY18 AC 172 ƒ 1,75 BC 149 ƒ 1,50 AC 175 ƒ 2,20 ZG 22 BZY19 AC 187 ƒ 1,75 BC 177 ƒ 1,90 AF 106 ƒ 3,25 ZG 33 BZY 20 AC 187/01 ƒ 1.95 BC 178 ƒ 1,70 AF 109 f 2,95 AC 187/ BC 179 ƒ 1,80 AF 121 ƒ 2,50 idem 400 mW 188 ƒ 3,40 BD 115 ƒ 4,80 BFY 56 ƒ 3,50 a ƒ 2,25 per stuk AC 187/ BD 124 ƒ 5,80 BFY 64 ƒ 2,25 Z1 Z10 Z 20 188/01 ƒ 3,80 BF 115 ƒ 3,75 BFY 72 ƒ 2,25 Z 3 Z 1 1 Z 22 AC 188 ƒ 1,65 BF 167 ƒ 2,50 BFX 40 ƒ 6,50 Z 4 Z 1 2 Z 25 2-AC 188 ƒ 3,30 BF 173 ƒ 2,50 BFX41 ƒ6.— Z 5 Z 13 Z 26 AC 188/01 ƒ 1,85 BF 177 ƒ3,— BSX 39 ƒ 2,40 Z 6 Z 14 Z 27 AD 139 ƒ 4,25 BF 121 ƒ 2,50 BSY51 ƒ 2,60 Z 7 Z 1 5 Z 30 2-AD 139 ƒ 8,50 BF 123 ƒ 2,50 BSY 52 ƒ 2,60 Z 8 Z 16 Z 33 AD 149 ƒ4,— BF 125 ƒ 2,50 BSY 55 ƒ 3,50 Z 9 Z 18 2-AD 149 ƒ8,— BF 127 ƒ 2,50 BSY 56 ƒ 5,75 idem 10 Watt AD 161 ƒ 2,75 BF 178 ƒ 3,50 BSY 78 ƒ 2,85 a ƒ 3,75 per stuk AD 162 ƒ 2,75 BF 179 ƒ4,— BSY 88 ƒ 4,20 ZL 1 ZL 18 2-AD 162 ƒ 5,50 BF 180 ƒ4,— 2N 696 ƒ 1,50 ZL 3 ZL 22 AD 161/ BF 181 ƒ4,— 2N 706 ƒ 1,70 ZL 5 ZL 27 162 ƒ 5,50 BF 182 ƒ4.— 2N 708 ƒ 1,60 ZL 6 ZL 33 AF 106 ƒ 3,25 BF 183 ƒ4,— 2N 918 ƒ 3,50 ZL 7 ZL 39 AF 114 ƒ 2,80 BF 184 ƒ2,15 2N3638 ƒ 1,90 ZL 8 ZL 47 AF 115 ƒ 2,60 BF 185 ƒ 2,40 2N4360 ƒ 3,65 ZL 9 ZL 56 AF 116 ƒ 2,40 BF 186 ƒ 3,75 2N5163 ƒ3,— ZL 10 ZL 68 AF 117 ƒ 2,25 BF 194 ƒ 1,90 TIS 43 ƒ 4,50 ZL 1 2 ZL 1 20 AF 118 ƒ 3,35 BF 195 ƒ2,— C 450 ƒ 1 ,40 ZL 15 Al deze kasten zijn van zwaar ijzerplaat gemaakt en geheel demontabel. Deze aanbieding is slechts éénmaHg, dus let op! Metalen instrumentenkas¬ ten in de volgende maten: model no. 2 9 cm hoog, 42 cm breed, 27 cm liep f 27,50 model no. 3 13 cm hoog, 42 cm breed, 27 cm diep f 32,50 model no. 4 17 cm hoog, 42 cm breed, 27 cm diep f 37,50 model no. 5 21 cm hoog, 42 cm breed, 27 cm diep f 42,50 i Graetz radiokast en los- 1 se luidsprekerbox. mat. Afm. kast: 60 x 21 x 19 box: 14 x; 21 19 f 16,95 Luidsprekers voor deze box en kast: 4,5 Ohm, 3 Watt Afm. 13 X 18 cm. per stuk f 8,50 ZENERDIODEN 400 mW a ƒ 2,25 pei stuk type Vz 1N746 A 3,3 1N747 A 3,6 1N749 A 3,9 1N749 A 4,3 1N750 A 4,7 1N751 A 5,1 1N752 A 5,6 1N753 A 6,2 1N754 A 6,8 1N755 A 7,5 1N756 A 8,2 1N757 A 9,1 1N758 A 1 0,6 I 1N759 A 12,6 568 RADIO-SERVICE 7WEMTH GROENEWEGJE 14 DEN HAAG VOBDXNGSTRANSFORMATORBN Anodewlkkellng I Gloei TELEFOON 070-11 2022 Type V mA V A PrU» NTR 1 1 X 250 30 4 6.3 1,5 r 10,50 NTR 2 1 X 250 50 4 6,3 0,6 6,3 1.2 f 13,40 NTR 3 1 X 250 300 85 4 6,3 3 f 13,40 NTR 3a 1 X 250 85 6,3 2 6,3 1 f 13,40 NTR 4 1 X 250 300 130 4 6,3 4.5 f17,35 NTR 4a I X 250 130 6,3 2,5 6,3 2 f 17,35 NTR 5 1 X 250 300 200 6,3 2,2 6,3 4 1 23,10 NTR 6 2 X 250 300 60 4 4 6,3 1,1/3 2 f 15,20 NTR 6a 2 X 250 60 6,3 2 6,3 0.7 f 15,20 NTR 7 2 X 250 300 75 4 6,3 1 46,3 3/2 f 18,20 NTR 8 2 X 250 300 100 4 6,3 2.5 4 6,3 5/2,5 f 23,50 NTR § 2 X 250/300 150 4 2,2 4/6,3/12,6 4/3/2 f23,50 NTR 10 2 X 250/300 200/150 4^6,3 6/6 f 31.— 4'6,3 2,5/1,1 NTR 11 2 X 350/400 500 60 4 1,1 4 6,3/12,6 4/3 2 f 24,40 NTR 12 2 X 500 150 4/5 4 6,3 4 f 31.— NTR 13 2 X 800 300 f52,80 NTR 14 2 X 750/1000 250/200 f52,90 NTR 15 1000/1500 2000 10 4 6,3 12,6 1/0,7 0,3 f 20,75 NTR lf 1 X 270 100 1 X 270 100 6.3 5 f29,50 SILICIUM HALFGELEIDERS 2N1613 2N1711 2N2102 2N2926-or 2N2926-gr 2N3053 2N3054 2 N3055 2N3702 2N3704 2N3707 2N3866 2N3903 2N3904 2N3905 2N3906 2N4124 2N4126 2N4284 2N4286 f 15.— ƒ 3,80 f 6,45 ƒ 4,20 f 4,65 f 6,60 f 11.25 f 21,45 f 6,70 f 4,- ƒ 5,30 f 5,60 f 8,— f 22,80 UNI JUNCTION 2N3160 f 7,50 2N2646 ƒ 5,40 2N4870 f 4,80 SILICIUM DIODEN BA100 BA102 BA103 BA110 BA111 BA114 BA117 BA145 BA148 BY100 BY114 BY118 BY122 BY123 BY126 BY127 BY140 BYY37 BYY88 BYX10 BZ100 OA202 2N4288 f 1,95 EN GERMANIUM 2N4292 f 1,95 DIODEN TRIAC'S 2N4347 f 14,25 GBS466e 2N5034 f 6,35 è f 0,50 per stuk 400 V. 6 A f 12 — 2N5036 f 6,90 AA111 = OA172 GBS410e MD7011 f 11.50 AA119 400 V, 10 A f 14,— MJE340 f 6,— AA111 = OA172 40527 f 11,255 MJE370 f 9,15 AAI 32= OA150 40430 f 16,— MJE371 f 12,75 AAI 33 = OA161 40432 f 18,50 MJE520 f 6,60 AAI 34 = OA174 MAC 2-6 f 32,40 MJE521 f 11 - AAI 38 = OA160 triggerdiode MPS3394 f 1,80 AAY22 ER900 f 2,45 MP500 f 36.— CH63h = OA5 MPS3707 f 1,90 OA70 THYRISTOREN MPS6517 f 2,50 OA72 2N4441 f 6,75 MPS6531 f 3,30 OA73 2N4442 t 8,10 MPS6534 f 3,60 OA79 2N4443 f 13.— 40233 f 2,85 OA81 2N4444 f 26,50 40310 f 4,80 OA85 MCR2305 40314 f 3,80 OA90 06 f 16,75 40316 f 4,80 OA9S TCR76 f 12.— GEÏNTEGREERDE SCHAKELINGEN CA3012 f 10,50 CA3014 f 14,25 CA3018 f 12,65 CA3020 f 14,50 CA3028 f 12,10 PA230 f 24,50 PA237 f 19,50 TAA263 f 6,75 TAA293 f 6.75 TAA310 f 7,25 TAA320 f 4,35 uL914 f 3,75 Siemens sterkstroom relais. Spoelspanning 220 Volt AC- 17mA 2xmaakkon- takten 10 amp. f 7,1 idem Ixmaak f 6,1 Gruner relais 740 Ohm, 2xwissel ƒ 3, GIRO 201 309 SGS-FAIRCHILD Nieuwe typen silicium transistoren met folder volledige gegevens van fabriek. Gegevens op aan¬ vraag. Ook los verkrijgb. P346A ƒ 1,65 V405A f 1,65 C424 f 1,50 V435A f 1,50 C425 f 1,60 C400 f 2,55 C426 f 2,25 C450 f 1,50 C444 f 3,— V410A f 2,25 C407 f 1,65 Beeldbuis A31-18 W voor blauwpunkt f 40,— SILICIUM GELIJKRICHTCELLEN B40C2200 f 3,95 B90C 2200 f 4,50 B250C 2200 f 6,50 B500C 2200 f 9,50 B80C 400 f 2,95 Laagvolt trafo’s Prim. 220 V typ© 618/5 0, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18 Volt, 5 A ƒ 15.— type 624/5 0, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 24 V, 5 A f 17,50 type 624/10 0. 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18, 24 V, 10 A f 27,50 type 6666/6 0-6 V, 6 A sekundair prim.: 0, 110, 200, 205, 210, 215, 220, 225 V ° f 19,50 0 type 2424/2 0. 15, 20, 24 V, 0, 15, K) 20, 24 V, 2 A f 16,50 Ekstra speciaal LUIDSPREKERS v AUTORADIO'S nieuw verpakt in doos in de volgende typen: voor de lage prijs van ƒ 9,95 VW 1500 N/S Lim Variant nr 001 Ford 12M 1, 2-1, 5-12M/TS coupé, kombi nr 002 Opel Kadet, L-kadet coupé, caravan nr 003 Opel Rekord: 1700-L-L6 coupé caravan nr 004 Opel Kapitein-Admiraal-Diplomaat nr 005 Ford 17M, M/TS, coupé, Turnier nr 007 Mercedes Benz: 190-220-220SE-200- 230-230S nr 008 BMW 1500-1600-1800-1800 TI nr 009 FIAT 1500 C65-1500-1500 CTS nr 010 NSU Prins 1000 nr 016 DKW F102-Audi nr 018 Handelaren en wederverkopers bij afname van 20 stuks 25% korting 569 D E pl upi V RIES" IJ-TUNNEL DE VRIES „PICKUP" ELECTRONICA nu plm. S min. rijden uit centrum van Amsterdam. Ruime parkeergelegenheid ter plaatse. EEN VOLWASSEN OPERATIONELE VERSTERKER 741CJ Aansluitingen maken direkte vervanging van de 709 (Dual in line package). Voedingsspanning van 2 tot 22 Volts DC. Door complementaire balanseindtrap hoge uitgangsspanning: bijv. 15 Volt voeding, Vo 14 Volt. Geen externe compensatie, er zijn zelfs geen aansluitingen voor. Gescheiden externe aansluitingen voor nuloffset. Input offset typ. 2 mV Open loop gain typ. 100.000 x. Stijgtijd0, 3 usec. In- en uitgang kortsluitvast. Ingangsweerstand typ. 1 MegOhm. Met complete gegevens .ƒ 29, 90 SN 7490 DECADECOUNTER TTL, gegarandeerde frekwentie 20 MHz. Bruikbaar als 2, 10 en 5 deler.ƒ 29, 50 DIVERSE IC'S 911CE CA3012 3020 3028 RC703 SN7490 ƒ 7,95 ƒ 10,- ƒ 14,- ƒ 8,60 ƒ 2,80 ƒ 29,50 TAAI 51 ƒ6,- TAA29 3 ƒ 6, 60 TAA310 ƒ7,- TAA320 ƒ4,- PA237 ƒ17,50 uL914 ƒ3,75 OPERATIONELE VERSTERKERS 709 ƒ 16, 50 incl. gegevens 741 ƒ 29,50 incl. gegevens 809 ƒ 22,50 incl. gegevens 810 ƒ 39,50 incl. gegevens DUAL OP-AMP 811 ƒ 19,90 incl. gegevens VOEDINGSSET VDG5 AC151V1 + AD149 met geboorde koelplaat. Zenerdiode tot 33 V naar keuze. Brugcel B40C1000/1500 2 x 1000 uF - 35/40 Volt.ƒ 14, 95 SPRAQUE FLITSELCO 230 uF 500 Volt.ƒ 4, 95 10 stuks af 4, 00 Bijpassende rechte flitsbuis 70 x 5 mm.ƒ 3, 50 100 stuks Af 2, 90 HF-transistoren AF139 Siemens per stuk ƒ 2, 90 per 10 k 2, 50 per 100 k 2, 34 AF239 Siemens 2,90 2,60 2,39 BF184 Siemens 1,90 1,49 1 22 alle prijzen Incl. B.T.W. BA127 fin M ^ °’ 60 per 10 a °’ 55 per 100 * °* 45 1000 a 0,38 AAI IQ h t 40 ’ 45 °’ 40 0-35 0,28 detectie diode ao,55 0,50 0,36 0 29 15P2 105 V 40 jnA lek 0, 5 uA bij 100 V ao,48 0 41 0 37 0 30 13P1 20 V 100 mA germanium planar ao,22 0 19 0 14 O OQ 18P2 10 V 40 mA lek 0, 5 uA bij 10 V ao,35 o’ 28 0 19 0 12 1N70 detectie diode ao,25 0, 21 o 1? hl 1N542 45V 35 mA bij 0,1 ma 0, 3 V spanningsval a 0, 36 0 29 o' 24 n’ 9 n OA85 90 V 50 mA _ ao^ 0, 30 q[ 25 o] 21 2N1990 hoge spanning NPN silicium ai,55 1 30 0 qn n 2N706 NPN 25 V 50 mA 1 W Ft 400 MHz a 0, 95 0,’75 o] 55 0,40 V ce V cb V eb ‘o ?„<»«» air) P c <25°case) H fe F, prijs p at per 10 per 100 TS2219 NPN 60 30 5 0,8A 0,8 Watt 3 Watt 100-400 150 Mc 2- a 1 75 ai 50 TS2905 PNP 60 30 5 0,6A 0,6 Watt 3 Watt 100-400 150 Mc 2,- ai,’75 ai’ 50 Siliciumdiode = 1N914 alleen per verpakking van 100 stuks. ƒ 9 , 50 _ Postorders onder rembours, niet beneden ƒ 15 - POWERTRANSISTORE N p.st 10st 100st 1000st 2N3055 ƒ6, 50 a 6,- a 5, - a 4, 82 ADI 49 2,95 2,53 2,14 1,92 GOLDBOUNDED DIODE 40PI, 20 V, 10 mA per stuk 0, 28 bij io st a o, 2o, ïoo a o, 15, 1000 a o, 10 TUNNE LDIODEN TD 712 ƒ 6,55 per 10 st ƒ 5,45 p. st TD716 ƒ 5,15 per 10 st ƒ 4, 90 p. st AANVULLING brugcellen vorige advertentie: B40C1000/1500 ƒ 2, 55 print en bodemmontage B80C1000/1500 ƒ 2, 95 print en bodemmontage NIEUWE NIKKEL CADMIUM ACCU 4, 8 Volt 250 mA diam. 35mm, hoog 30 mm ƒ 7,90 SNEL Standaard componenten of half¬ geleiders nodig? Wij deden belangrijke reserveringen in de lopende productie van bekende industrieën. TELEFOON 020-69321 mogelijk kun¬ nen wij U uit voorraad of met gunsti¬ ge levertijd helpen. Opgedampte ruisarme k oolweerstanden 0, 33 Watt tolerantie 5% per stuk 10 cent, per 100 stuks DE VRIES - ELEKTRONICA ONDERDELEN GENTIAANPLEIN 21 AMSTERDAM (N) TELEFOON 020 - 6 93 21 ƒ 6, 90 SILICIUM BRUGGELIJKRICHTERS FABRIEK VAN GELIJKRICHTERELEMENTEN N.V. Zaandam Weerpad 5 Postbus 124 Telefoon 0 2980-6 61 71 Telex 13095 NIEUWE FOLDER MONTAFLEX fi INTERESSANT! # VELE NIEUWE TYPEN! KASTJES KNOPPEN MONTAGEPLATEN KOSTELOOS AANVRAGEN GULLY, afd. el ANTWOORDNR. 220 LOOSDRECHT • GEEN POSTZEGEL NODIG OF BEL 02158 - 3393) N.v. GULLY Vv LOOSDRECHT OPGEDAMPTE KOOLWEERSTANDEN Type S-4 Constructie Meervoudig gelakte opgedampte koolweerstanden met zwaar vertinde aan- sluitstiften. De taps toelopende aansluitstiften bevorderen het aanbrengen in gedrukte schakelingen. Temperatuurbereik -55° C t/m +125° C Weerstandswaarden en toleranties 10 Q t/m 1 M Q ±10% volgens de E-12 reeks. ±5% volgens de E-24 reeks. Alle waarden van de E-12 reeks met ± 5 % tolerantie zijn uit voorraad leverbaar. Stabiliteit 1 % na 1000 uur bij {'70° C omgevingstemperatuur. Temperatuur- coëfficiënt: < -400 X 10~®/° C voor < 100 K Q < -600 X10*“®/° C voor > 100 K Q Max. bedrijfsspanning : 500 V e ff. Belastbaarheid 0,3 W bij +70° C 0,5 W bij - 40° C Ruisspanning bij > 10 KQ * 0,5 ... 2 pV/V Vervormingsdemping bij < 10 K q 10 i ... 100 Q > 80 db > 100 Q ... 10 KQ > 100 db Maatschets -5,8—H max. ^ 5 * 0 , 3 ^ gg±0, 15 l3 ±ail|| 4 i 0 ,2 K.S. DJIEnv VERTEGENWOORDIGINGEN & IMPORT ELECTRONISCHE ONDERDELEN BOVENKERKERWEG 37 . AMSTELVEEN • POSTBUS 19 . TEL. 02964-16222 • TELEX 13137